Градба на куќа

Кога се започнува да се копа темел за градење нова куќа, обично, се почнува со работа во понеделник (поретко во четврток). Во темелите се поставува првиот камен, како и ново грне „неукотлено“, т.е. неупотребувано и шишенце со светена вода (вода осветена во црква од свештеник). Кога пак, се започнува да се гради куќата се коле курбан – бело јагне или бела овца. Курбанот го јадат мајсторите, членовите на семејството што ја гради куќата и нивни блиски роднини. Се` што ќе остане од курбанот (кожа, коски и сл.) се закопува во темелот на куќата.

Свети Гаврил Лесновски живеел кон крајот на XI и почетокот на XII век. Потекнувал од Осечко Поле. Неговите родители биле богати но долго време немале деца па времето го минувале во плач и молитви упатени кон Бога да ги дарува со пород. Потоа Господ ги дарувал со машка рожба. Сакале детето да им биде образовано поради што кога пораснало го дале да се школува. Во неговото житие се вели дека „и откако помина малку време, ги изучи сите книги, и не еден јазик - туку повеќе, а Евангелието не го испушташе од рацете ни еден час”.

Ангелина Маркус

Македонија не е позната само по царевите и светоста на земјата преку градот на храмови и крстилници од најстаро време. Попознати се нејзините ракотворби од народот во ткаењето, во везењето и плетењето. Камче по камче - мозаик, слики по земја како килими се правеле. Сновалка по сновалка, килимче се ткаело, со мотиви по душа како со стилизиран човек, птица, цвет. Бод по бод со игла, вез во платно се везел. Монисте по монисте, ќустег се плетел, во сите бои шарена змија во рацете на ороводец. Камен по камен, куќа Божја се градела. Удар по удар во дрво, олтар во црква се резбарел. Мотивите кои се везени, плетени, ткаени, сликани, дрворезани, исти се од рацете на луѓе од Македонија создавани. Содржината, боите, осмисленоста, ни го одликуваат животот на народот.

Уметничкото творештво најрано го сретнуваме во неолитот како фигури на жена со накит накитена, со ѓердани, прстени, белегзии украсена. Потоа човекот скулптура, икона, слика во теракота од земја обликуван и грнците, садовите, плочките со порака, со писмо вдлабено биле.

Мозаиците по царските палати, театри, крстилници, ни покажуваат настани од животот на Македонците. Во тие мозаици исти билки, цветови, животни и разни ликови врамувани по рабовите со познатиот македонски преплет. Тоа се знаците на сонцето на подножјето на кратерите со космичко значење.

И работ на кошулите, килимите, маските со истиот преплет од Галичкиот вез е македонски потпис на сите артефакти во музеите по светот. Наши се, си ги знаеме.

Се кренале мозаици од подовите и се искачиле како фрески по ѕидовите на храмовите со Божји ликови, лица од народот, маченици и ангели облечени во кошули и наметки ги овековечуваат македонските ракотворби. Рубата на Константин и царицата мајка Елена, Теодора, Евросима, Ана Комнен и другите фрески, опточени се со бисери, мониста, пулејќи на везовите и круните да блескаат под светлото на свеќите. Тоа се вредните раце на македонските уметници што создаваат непроценливо богатство.

Македонското оро рамо до рамо како котолци, како камчиња во мозаик, како оптоци со бисерни мониста, како преплет на кошулите извезени, ни ја покажуваат смислата на Тешкото, оро што го играат сите, арно ама никој не го тропнува чекорот како Македонци кога играат, со визија поврзана во севкупност на македонско културно наследство.

Во Париз, во музејот на човекот, облека е претставена со Галичка носија. Македонската кошула со галичкиот вез често пати е експонат и во приватни колекции кај луѓе кои воопшто не ги познаваат везените симболи на генерациско носење пораки.

Во галичкиот вез кошулата е покриена со црвено црн вез. Украсите се со рески филигрански копчиња, Сајата ги ослободува ракавите на кои врв од игла не се протнува во густината на везот. Футата ги покрива колената препокриена со чапраци и пафти. За оро и да нема музика се создаваат ритми од златото и среброто на гради и на чело. Тропкаат и при дишење и при движење. Галичката везена носија сама раскажува како си бил надарен народот во Македонија да создава трајни човечки вредности. Девојките цел живот го везат чеизот за да се покажат со полни касели пред свекорот и свекрвата. Тоа е само дел од ракотворењето пренесувано од колено на колено како традиција на фолклорот во Македонија.

“Си била кошула ненавезена” - К.Рацин од песната за Ленка.

Во ова маало ние претежно живеевме Македонци, зато името Македонско маало се викаше. А иначе од двете страни имаме Роми кои сет населени: еден чифлик десно, еден лево.

Ај без пари, ај без ум, се` едно ти е.

Ајванот немат ј’зик, та не зн’јт да кажит шчо го болит.

Ајванот се врзвит со ј’же, а чвек со збор.

Поминувајќи по камениот мост на реката Вардар, се навлегува во стариот дел на градот Скопје. Во просторот од Даут-пашиниот амам до Битпазар, реката Серава на исток и црквата Св. Спас, односно џамијата на Мустафа Паша кон запад во тој дел е старата чаршија.

Од книгата „Така се зборува во Велес“, приредила Снежана Петрова – Џамбазова, Скопје 2007.

За празниците да кажеме нешто. На втори јануар је Игнет. И татко ми на сабајле, коа ќе станеме, одма за уши ќе не истегне, да сме растеле поголеми. На Коледе пред Божиќ Коледе, се збиравме деца со коледашки, стапчиња, ишарени, изонадени, делкани убаво и одевме од куќа на куќа. И ни даваа оравчиња, коштанчиња, колачиња, почнавме и поголеми д’ одиме, па ни викаа: Што сакате, колаче ли, девојче ли? Не задеваа.