Ана Франк (12 јули, 1929 – 1945)

Ана Франк е меѓународно најпознато девојче автор на дневник. Родена е 1929 г. во Франкфурт, Германија, во еврејска фамилија. Умира на 15 години, 1945 г. во нацистичкиот логор во Германија Берген-Белзен, од тифус, компликации на кожата и глад. Живее со фамилијата и пријателите пријатели, во скривалиште во Амстердам (1942-1944). Ги пишува дневниците како имигрант, гледајки од камуфлиран прозорец додека фашистичката Германија војува против одредени раси, вери и за експанзија во Европа.

Од својата 13-та година, Ана ги документира детските набљудувања. Дневникот и’ е таен пријател, и’ помага против отсуството на приватност, недоразирања со мајка и’, и љубомора на сестра и’ Маргот. Размислувањата на Ана за бог, за брак, за правата на жената и нејзината професионална ориентација, се приближуваат до зрел наратив изразен на едноставен јазик.  

Втората светска војна постанува пандемска, како и првата, но Ана Франк не пишува за надворешното лудување на војната. Таа бележи свои лични лекции, сценарија за преживување и  мотивација за иднината без војна. Ана е протагонист на психолошка само-заштита, сокриена зад полицата со книги, во соба каде работел татко и’ Ото Франк, бизнисмен и иден уредник на нејзините пост-хумно издадени дневници.  

Реалноста за Ана се менува кога Гестапо ги пронаоѓа и апси. Концентрационите логори се почеток на трагичниот крај на Ана. Прво Аушвиц, па Берген-Белзен се средина во кој Ана и сестра и’ престануваат да се судираат како во домашната скривница. Таму започнуваат нивните беспомошни војни за гол опстанок. Ана умира 1945 година, неколку месеци по затворањето во Берген-Белзен.

Нејзиниот татко Ото е единствениот преживеан од фамилија. Тој игра клучна улога во популаризација на писменото сведоштво на Ана за Холокаустот. По војната се враќа во Амстердам. Таму неговата секретарка го чува дневникот на Ана, напишан на холандски. Ото го објавува 1947.

Во 1952 година книгата се преведува на англиски јазик, со наслов „Дневникот на една млада девојка“ (The Diary of a Young Girl), а подоцна и на повеќе од 60 јазици.

Едукатори, писатели, новинари и политичари се изјаснувале за зрелите толкувања на Ана за теми од животот и војната, споредувајќи ги со сопствени случаи. Нелсон Мандела ги споредува нејзините страдања во војната со својата борба против aпартхејдот. Вацлав Хавел смета дека дневниците треба да се читаат за подобро да се разберат политичките и општествените потреби во образованието на Источниот блок.

Популарноста на дневниците на Ана зема замав особено по нивното вклучување во школските програми на САД. До крајот на 1950те години, Америка и Јапонија постануваат најголеми читатели на Ана Франк. Велика Британија тогаш е најмалку заинтересирана за нив. Популарноста на дневниците експлодира кога светската Еврејска заедница ја зема Ана за свој заштитен знак во меморијата за Холокаустот.

Заснована на дневниците, драма за Ана Франк е добитник на Пулицерова награда. Авторите Frances Goodrich и Albert Hackett слават премиера во Њујорк, на 5 октомври, 1955. И филмот „Дневниците на Ана Франк“, постанува комерцијален  и уметнички успех во 1959. Најреалистично мислење, ослободено од политика, изразува секретарката на Ото Франк која лично ја познава Ана, и се бори да ги побие сомнежите за оригиналноста на дневниците.  Таа изјавува:

„Ана не може, и не треба, да го претставува мноштвото поединци на кои нацизмот им ги одземал животите. Но нејзините верувања ни’ помагаат да ја сфатиме огромната загуба што светот ја доживеа во Холокаустот.“

Во дневниците, Ана пишува: „Сакам да бидам корисна, да донесам радост на сите, дури и на оние кои никогаш не сум ги сретнала. Сакам да продолжам да живеам и по смртта. Затоа сум му толку благодарна на бог што ми го подарил талентот со кој можам да се развијам и да го изразам она што е во мене. Кога пишувам си ги оттргнувам сите грижи. Тагата ми исчезнува, духот ми оживува. Но, еве го и големото прашање, дали некогаш ќе можам да напишам нешто големо, дали воопшто ќе постанам новинар или писател.“

Магазинот Time, јуни 1999, одлучува додатно да го зголеми портретот на Ана Франк, во димензија поголема од животот. Во посебното издание „Time 100“, најпознатите личности на 20 век ја вклучуваат и Ана Франк, една од неговите „херои и икони“. Уредникот Roger Rosenblatt пишува за мисијата на Ана:

„Страстите кои ги разгорува оваа книга сугерираат дека Ана Франк му припаѓа секому, дека таа се има издигнато над Холокаустот, Јудаизмот, девојчинството, дури и над добрината,  и има постанато тотемска фигура која инсистира на правото да се постои и да се прашува и да се има надеж за иднината на човечкото суштество, во еден модерен свет во кој владее машинерија на уништување.“  Розенблат додава дека прагматизмот и храброста на Ана се за восхит, но и дека најзначајна компонента во тоа е нејзината самоанализа. „Причината за нејзината бесмртност е во суштина литературната вредност. Таа беше вонредно добар писател, за секоја возраст, а квалитетот на нејзинатото дело веројатно е резултат на непоштедно чесниот однос.“    

Дел 2 (од 3)

Проф. д-р Марија Емилија Кукубајска