Пишува: СЛАВЕ КАТИН
www.slavekatin.com

ДРУШТВА И АСОЦИЈАЦИИ НА МАКЕДОНЦИТЕ ВО САД ОД 1945-2000-ТА ГОДИНА

По Втората светска војна, а со создавањето на македонската држава во 1945, и со прогласувањето на нејзината самостојност и независност во 1991 година, состојбата во иселеништвото рапидно се изменети. Круната на тој историски вознес беше обновена на Охридската архиепископија во лицето на Македонската православна црква, чија улога на обединувачки фактор на Македонците дојде до израз и во Македонија и кај Македонците на северноамериканскиот континент.

Македонските иселеници оставаат неизбришлива трага за нивното постоење во САД, каде несебично ги вградиле своите човечки и интелектуални способности за развојот на тие општества. Во исто време, во период од седумдесетина години, македонските иселеници од сите делови на Македонија кои живеат во САД, се тесно поврзани со Република Македонија и со македонската вистина. Затоа, досега и формирале различни друштва и асоцијации, кои го  афирмираат македонскиот нарор и Република Македонија.    

Според делото „Македонците во САД и во Канада“ од авторот на овие редови, меѓу најзначајните друштва и асоцијации на Македонците во САД во периодот од 1945 до 2000-та година се следните:

НАЦИОНАЛЕН КОМИТЕТ ЗА ИЗГРАДБА НА БОЛНИЦА ВО СЛОБОДНА  МАКЕДОНИЈА. Според пишаните документи во книгата „Македонците од САД и од Канада“, во фев­руари 1946 година, на еден свечен банкет во Њујорк, Болничкиот иницијативен комитет на Македонците од САД, во неговата голема желба да помогне на својот народ и на новата македонска држава, покрена иницијатива за изградба на бол­ница во Скопје. Потоа, во летото 1946 година се одржа конференција од прет­ставници на македонските организации од САД и Канада, како и делегати од повеќе македонски друштва, селски и црковно-спомагателни братства.

Тогаш е избран Национален комитет за изградба и екипирање на една модерна болница во главниот град на тогашна Народна Република Македонија, Скопје. Со средствата на македонските доселеници од САД, Канада и Австралија е изграден и опремен болничкиот комплекс во рамките на Државната болница во Скопје и на 8 јули 1958 година е свечено пуштен во употреба.

“ОБЕДИНЕТИ МАКЕДОНЦИ” ВО ДЕТРОИТ. Иницијатива за формирање ог­ранок на националната организација “Обединети Македонци” се роди на 16 ноември 1968 година во Торонто, а се реализира на состанокот одржан на  7 јуни 1969 година во Детроит. Овој огранок на организацијата “Обединети Ма­­кедонци” од Северна Америка е единствен кај македонските доселеници кој беше активен во САД.

Новата организација “Обединети Македонци”, пак, е формирана на 5 мај 2000 година, исто така, во Детроит. Таа е самостојна, но соработува со денеш­на­­­­та организација “Обединети Македонци” од Торонто. Целите на оваа орга­ни­зација се меѓу другото, да работи за националното единство на Ма­ке­донците каде би­ло во светот, без разлика на нивното религиозно верување, политичко ми­слење или член­ство.

КУЛТУРЕН КЛУБ “ШАР”. Оваа асоцијација била формирана во 1968 година во Детроит и вршела културна мисија меѓу Македонците.

БСК “БЕЛОИШТА”. Белоишкиот спортски клуб е еден од најстарите и најактивните во Детроит. Тој бил формиран во 1972 година од доселеници од селото Беловиште, Тетовско, кои се едни од најбројните во метрополата Детроит. Тие се организатори на пикник и на селската слава посветена на св. Атанасиј. Клубот е сопственик на место и сала каде се одржуваат голем број прослави и другарувања.

ФК “ВАРДАР”. Фудбалскиот клуб “Вардар” бил формиран на 23 јануари 1973 година од група спортски ентузијасти од Детроит. Името било дадено по углед на ФК “Вардар” од Скопје. Овој фудбалски клуб започнал да се нат­пре­варува во Првата детроитска аматерска лига. Тој е од првите македонски фуд­балски клубови во САД, кој постигнал завидни резултати во своето по­стоење.

Манастирот „Свети Наум Охридски“ на Шапка

АНСАМБЛОТ “ТОМОВ”. Во градот Њујорк со успех работеше Ансамблот за народни игри и песни “Томов”. Ансамблот е формиран 1974 година со цел да ги прикажува на американскиот кон­тинент богатите игри и песни од Бал­канот, посебно од Македонија. Тој беше составен ис­клу­чиво од Американци, ен­тузијасти, играорци, пејачи и музичари, а само умет­ничкиот директор и ко­рео­граф беше Македонец. Тоа беше единствен ансамбл во све­тот од ваков вид. По­го­лем број од членовите по за­нимање се професори, инженери, научници, кои своето слободно време го по­светувале на убавите игри и песни од бо­гатата маке­донска и балканска фол­клор­на традиција. Оригиналните игри на ансамблот “Томов” и’ се познати на маке­донската јавност уште од 1979 година, кога првпат аме­ри­кан­ските играорци со успех гостуваа во Република Македонија.

Ансамблот “Томов” во своето постоење има постигнато огромни ре­зул­тати околу ширењето на македонската култура. Секоја година одр­жу­ваше од 6 до 14 концерти во најпознатите светски сали: „Карнеги хол“ и „Лин­колн цен­­тарот“ во Њујорк, во Бостон, Вашингтон, Чикаго и во многу други по­големи и помали градови во САД и во Канада; настапил на повеќе те­ле­ви­зис­ки ста­­ници во САД; учествувал и на свеченото отворање и затворање на Зимски­те олим­писки игри во Лејк Плесид во 1984 и на специјалистичкиот концерт за све­че­ното отворање на Елис Исланд 1990, но и на многу фолк фестивали во Аме­рика. Најпознатите весници: “Њујорк тајмс”, “Денс магазин”, “Дејли њуз”, “Ри­вердејл прес”, “Денс ривју”, “Балерт њуз”, “Д'тајмс хералд”, “Артс” и други без исклучок давале највисоки оценки за кореографијата, беспрекорната техника на изведување и одушевувањето  кое го предизвикува Ансамблот со сите изворни ора и песни од Македонија, а посебно со “Невестинското”, “Калајџиското” и др.

Ансамблот “Томов” гостувал во Македонија, на сите фолклорни фести­ва­ли и пошироко на бившите југословенски простори, и тоа: 1974, 1975 и 1983 на Бал­канскиот фестивал во Охрид; 1976, 1977, 1979 на “Илинденските денови” во Битола; 1975 и 1976 на Смотрата на фолклорот во Загреб; 1975 на Ду­бро­в­ничките летни игри; 1981 и 1989 година на “Скопското лето” во Скопје и 1991 на Семинарот за фолклор во Струга. Неговата активност била активно следе­на и од македонските јавни медиуми.

Монографијата „Ѓорѓи Томов“ за македонскиот амбасадор на културата од Њујорк (на македонски и англиски јазик) од авторот Славе Николовски-Катин“ е издание на „Македонска искра“, 2007, 1-320 и делото за „Светле Стамевски“ пријателот на американскиот претседател Буш, по потекло од селото Одри, Тетовски, а кој живее во Детроит, е дело на  Славе Николовски-Катин (на македонски и англиски јазик), е издание на „Македонска искра“, Скопје, 2005, 1-222

ДРУШТВО “МЛАДОСТ” ОД СТАРО СЕЛО. Едно од поголемите селски друш­тва во Детроит е, секако, друштвото “Младост” на доселениците од Старо (Старе) Село, Тетовско. Тоа е формирано во мај 1976 година, за селската сла­ва Ѓурѓовден. Друштвото “Младост” е сопственик на фарма каде се ор­ганизираат голем број пикници, културни, спортски и други манифестации.

ДРУШТВО “ИЛИНДЕН” ОД РОГАЧЕВО. Во држава­та Мичиген во САД има околу педесет семејства од селото Рогачево, а само во Детроит има трие­се­тина семејства. Друштвото “Илинден” постои од 1979 година. Оттогаш доселениците од ова село го слават и верскиот и национален празник Илинден. Ис­то така, тоа ја организира и селската слава св. Спас, како сеќавање на славата во нивното село Рогачево.

Панорама на Тетово и дел од Полог

ДРУШТВОТО “КИРИЛ ПЕЈЧИНОВИЌ” ОД ТЕАРЦЕ е соби­ра­лиш­те на ма­ке­дон­­ски­те доселеници по потекло од Теарце, Тетовско, кои живеат во Детроит и во Винд­зор. Тоа е формирано на 8 јуни 1986 година, кога голем број теарчани и нивни пријатели од другите тетовски села организирале пикник. И денес ова друштво е доста активно и е организатор на теарскиот пикник и на славите посветени на Митровден и на св. Никола.

ПРАВОСЛАВЕН КУЛТУРЕН КЛУБ “МАКЕДОНИЈА”. Оваа асоцијација е продолжение на Културниот клуб “Шар” што бил формиран во 1968 година. Под новото име “Македонија”, клубот бил регистриран во 1988 година.

КУЛТУРНОТО ДРУШТВО “ПОЛОГ”. Оваа асоцијација е формирана во септември 1988 година во Детроит. Името го доби поради бројноста на доселениците од Тетовско, односно од полошкиот крај. Уште на почетокот имало околу 350 членови. Друштвото е официјално регистрирано кај локалните аме­ри­кан­ски власти во Детроит.

Во првата година друштвото “Полог” започнало да организира пик­ни­к кој бил традиционален и на кои присуствувале македонски доселеници од сите де­лови на Ма­ке­до­нија. Друштвото организирало повеќе игранки на кои се со­бра­ле финансиски средства за хума­нитарни потреби. Една од таквите акции што ја спровело друштвото била из­градбата на манастирот „Свети Наум Охридски“ на Попова Шап­ка.

Во поново време меѓу членовите на друштвото “Полог” се спроведени акции за обнова и изградба на православните цркви и манастирите во те­тов­скиот крај, особено за обновата на Лешочкиот манастир „Свети Атанасиј“.

Друштвото “Полог” во првите години од основањето развивало многу успешна дејност, потоа активностите се намалиле. Во последните неколку години друштвото повторно зајакнува и развива бројни активности. Така, од 2000 година друштвото “Полог” е организатор на голф турнирот кој станал традиционален. Потоа, во состав на друштвото од септември 2001 година со успех работи македонскиот радиочас, а се организираат различни собирања и другарувања на голем број македонски доселеници од тетовскиот крај и од етничка Македонија.

Островот Голем Град во Преспанското Езеро

ДРУШТВО “ПРЕСПА”. Основано е во 1988 година, како културно-про­светна организација, во која членуваат македонските доселеници од Преспа. Според неговиот правилник, секој преспанец може да биде негов член и да биде избран во раководните тела на друштвото. Исто така, во него можат да членуваат и Македонци од други делови на Македонија, но без право на избор во управата.

Друштвото “Преспа” бешее организатор на “Деновите на македонската култура”, манифестација која денес не се одржува. Неговиот паричен фонд се збогатува од доброволни прилози и организираните игранки, концерти и сл. Дел од собраните средства се давани на црквата „Свети Богородица“, а дел и на црквата „Свети  Ѓорѓи Кратовски“ од Детроит.

ДРУШТВО “ПЕЛИСТЕР”. Тоа било формирано во 1989 година од група ма­кедон­ски доселеници од битолскиот крај. Во него членувале претежно би­тол­чани и од битолскиот крај кои биле доста активни во периодот на формирањето на друштвото. Та­ка, тие биле организатори на пикници, игранки и друг вид другарувања, ко­га се собирале македонски доселеници не само од Битолско, туку и од други краишта од Македонија.