ДЕЛ ОД МОНОГРАФИЈАТА „ТОМОВ“  НА СЛАВЕ КАТИН

Во продолжение ги поместуваме текстот за фолк предавањето на Георги Томов во Торонто од Лилиан Либер (Lilian Leiber) и интервјуто објавено во списанието „Онтарио фолкданцер“ ("Ontario Folkdancer"), Том 24, број 4 од 15 јуни 1993 година  и во број 5 од 1 септември 1993 година, во кои се вели:

,„Опуштете се, правете грешки. На тој начин вие ќе научите”, беше советот на Георги Томов. А, наученото е токму она што ние го постигнавме на неговата главно македонската работилница на 17 април 1993 во Торонто.

Георги држеше часови за едно хрватско оро (Славонско коло) и за шест македонски ора (Жална мајка, Скудринка, Беровка, Кољино оро, Кирчино оро и Женско чамче). Некои беа потешки од другите, но сите беа достижни за 50-60 учесници, особено откако Ѓеорѓи стручно ги сецираше шемите на ритмот и на работата со нозете во лесно сфатливи сегменти.

Беше очигледно од почетокот дека за Георги чекорите и ритамот се наједноставни и најважни детали на играорството и дека да се направат вистинските чекори во вистинските ритмови не е исто што и „правилно” да се одигра едно оро.Она што е најважно во шемата на нештата на Томов е како се игра едно оро.

Да се одигра едно оро на “правилен” начин значи дека секој дел од телото е прецизно токму на право место и во прав смер во секој миг додека трае орото. И додека ние бевме зафатени да ги научиме чекорите и ритмовите, Георги Томов беше зафатен со давање инструции, поттикнувајќи и намамувајќи не’ внимателно да гледаме на бројните фини точки на стилингот кој тој ни ги опишуваше и демонстрираше.

Па така, за да се започне Славонското коло, главата треба да е подигната, рамената наназад, погледот кон лицето спротивно во орото, левото стапало кон смерот на играњето, а десното кон центарот; сега одете, рамномерно. На сето ова му претходи демонстрација на разликата помеѓу „одејќи играјќи” и ,,играјќи одејќи”, а проследено со чести демонстрации и на ,,правилни” и „неправилни” начини на држење на главата, рацете, стапалата, торзото, а особено на задникот, кај секој чекор од орото.   

Играорците може, се разбира, да не се сложуваат за тоа дали постои тако нешто како „правилен начин” на играње (јас, на пример, повеќе ја сакам верзијата на Женско чамче што ја научив во моето „село” отколку верзијата што Георги не’ учеше). Но, ако го прифатиме концептот дека она што ние го учиме е орото кои се играло (или се игра) во специфично место - филтрирано, се разбира, преку перцепциите и склоностите на учителот - тогаш предупредувањето тоа да се одигра на „правилен” начин значи да се одигра онака како што се играло таму. Дали ние сакаме на тој начин е едноставно прашање на личен вкус.

Георги Томов е топол, привлечен учител кој поттикнува. Неговиот акцент врз фините детали на стилингот ги чини и наједноставните ора да бидат интересни и предизвикувачки дури и за оние од нас кои танцуваме со години. Наспроти неговот оинсистирање на „правилен начин”, негова намера не е рекреативните играорци да ги претвори во клонови на Георги Томов.

Во студиото „Томов“

Тој признава дека сите ние сме обдарени со различни физички таленти и ограничувања и дека секој од нас ќе реагира на музиката на начини кои суптилно влијаат врз „правилниот начин” на кој ние го играме орото.

За оние од нас, кои уживаа во часовите на Георги во минатото, работилницата е прекрасно носталгично патување; бевме во можност да ги усовршиме оние ора за кои бевме сигурни дека ги знаеме и да ги научиме оние ора што не сме ги виделе порано. За оние кои се запознаваа со Георги, неговите ора и неговиот стил на подучување за прв пат, беше големо задоволство што на располагање имаа совладливо менí од привлечни ора, подучувани со кристална јасност.

Работилнициата се завршуваше со час по пеење во траење од еден час, што го држеа Марти Рипсон и Венди Шеарер, наставници по пеење и истакнати пејачи во Ансамблот ТОМОВ. Текстовите им беа дистрибуирани на 30-35 членови-ентузијасти, со тоа што и восиките и ниските делови од песните беа вежбани дел по дел додека целата група не беше способна да го испее секој дел од почеток до крај.

За моето око како гледач/публика, беше очигледно дека секој целосно уживаше; а за моето уво како гледач/публика, резултатите од еден час вежбање навистина беа многу импресивни.

Се’ на се’, прекрасна работилница. Зарем не ви е мило што бевте таму? Зарем не ви е жал што ја пропуштивте?“, пишува Лилиан Либер, Едит С. Клеин, пак, за ансамблот „Томов“ напиша: Аматерското играорно друштво ,,Томов”, со седиште во Њујорк, презентираше една многустрана програма - и, иако фокусот јасно беше врз македонија, бевме почестени со една турнеја по четири републики од поранешна Југославија.

Првата половина од програмата беше отворена со сплет ора од Повардарјето на Македонија, потоа продолжи со словенечки спет, македонски свадбарски сплен, српско машко оро и со сплет ромски ора.

Втората половина од прогрмата се состоеше од еден храватски и три макеонски сплета. Во прекините/интерлудиите за пресоблекување на народните носии, настапија пеачките и инструменталните секции. Освен за егејско-македонскиот сплет на Кете Илиевски, чија верзија ја имав гледано во изведба на извонредна полупрофесионална група на скопската телевизија, целата кореографија беше лично дело на Томов.

Членовите на оваа друштво се амбицизни и трудољубиви, а македоснките сплетови беа особено добро уиграни и компетентно изведени под цврстата рака на нивниот директор. Последниот сплет од програмата, во кој беа прикажани ора од Источна Македонија, очигледно беше ремек дело на Ансамблот - жива слика на која се опишани жетварските дејсности и другите аспекти на животот на село.

 Групата покажа добар осет за сценски настап, на која í требаа неколку прибори или декорации за да се поддржи или играњето или спектакуларната кулиса - стилизиран црвен и црн мурал со балкански фолклорни мотиви.

Музичките избори беа извонредни, особено оние во изведба на вокалистката Мелинда Хант која е способна да ги репродуцира македонските и бугарските пеачки стилови како да е родена за таа задача. Целата програма беше со одмерени чекори и брзина, доволно живи и брзи, за да може вниманието на публиката да се задржи во текот на целиот настап.

Продолжува 

Пишува: СЛАВЕ КАТИН