Васко Гичевски

112 години од првиот зрак на слободата до денешното сонце на слободата кое силно грее над македонскиот народ.

Илинден беше првата скала од омасовувањето на македонската идеја за слобода за подоцна по Втората Светска Војна да резултира со создавање на слободна македонската држава.

Традициите и култот кон Илинден и Илинденското востание се длабоко врежани во македонскиот народ кој дури и по 41 година се реши на 02.08.1944 година на основачкото собрание на идната слободна македонска држава да го постави токму на денот кога македонскиот народ за прв пат, најмасовно се дигна на востание за една просперитетна и посреќна земја во која ќе се развива науката, економијата, во која ќе се доживува прогрес на сите полиња подеднакво.

Би можело да се каже дека Илиндеското востание и негувањето на неговите традиции и чувањето на споменот за истото, всушност е негување на една идеологија за мир, една космополитска идеја за обединување, слобода, прогрес и посреќна иднина, истите вредности со кои децата од целиот свет се задојуваат од најмала возраст.

Од друга страна пак и крвавата и погрда страна на секој бунт и секое востание носи поука и одглас до денешницата дека крвопролевањето не треба да се дозволи, дека се може да се реши по мирен пат, по пат на еволуција и конструктивизам а не по пат на судир и деструктивизам. И самите Илинденски дејци не ретко во своите спомени велат дека доколку не би биле приморани никогаш не би го одбрале патот  на оружјето и крвопролевањето, туку би го одбрале патот на мирот бидејќи на највисоко место во срцето и душата на секој револуционер е мислата за слобода, среќа, мир и прогрес на својата земја а големиот Ататурк за време на основањето на модерна  Турција ќе каже:”Мир во земјата мир во светот”.

Илинден е склоп и збирштина на сите предходни борби и напори на македонскиот народ за слобода и тој се издигна високо над тиранијата и ропството, иако востанието не издржа долго пред канџите на поробителот и тие кратки дни на слободата беа доволни македонскиот народ да го идеализира тој миг, тие дни со голем пиетет и задоволство.

Обединувањето за иднината е една од најголемите и најважни карактеристики на Илинденското востание чиј повик за обединување бил даден во Крушевскиот манифест во кој се повикуваат сите без разлика на вера, нација и идеологија да се обединат против сеопштиот непријател кој стрвно чека да нападне на мирното и ненасилно население .

На 2 август 1903 година нашиот народ се решил на вооружено востание со кое сакал да се ослободи од турското иго, но за жал и тоа било краткотрајно, а кога османлиите се вратиле, опшествените прилики станале уште понеподносливи.

Сепак од тоа востание останале големите херојски приказни, основните идеи и целите на востанието кои би можеле да ни бидат пример за тоа како и денес да раководиме со државата на принципот на солидарноста, братољубието и најпрво од се` со заедничка мисла за доброто на татковината.

Денес на тоа востание се сеќаваме со пиетет, со гордост, од тоа востание ние треба да извлечеме пример и поука дека само сплотувањето е патото кон напредокот, не ни требаат делби и пределби и не ни требаат нови крвопролења, нас ни треба обединување за прогрес и напредок на нашата татковина Македонија, сплотување на секаков план за општото добро на нас, на Македонија и пред се на човечкиот род.