Васко Гичевски

Во страв и мрак под сенката на острата аскерска османлиска сабја живеел нашиот народ и не се предавал, надежата не ја губел. Својата утеха ја наоѓал онаму каде што се слушал божјиот глас, каде што биеле камбаните каде што се ширела науката односно во црквите и манастирите.

Таму за прв пат биле отворени световни келијни училишта во кои се изучувале црковните науки и аритметика. Иако по својот образовен профил биле скромни, сепак преставувале една добра основа за младата македонска интелегенција која во тој период се развивала.

Учителите биле најчество свештенослужители и монаси кои пак усрдно и од се` срце ги предавале своите знаења на учениците.
Таков бил и Кирил Пејчиновиќ Тетоец кој е зачетникот на просветителството во Македонија и бил ѕвезда водилка на народот во темниот мрак на ропството.

Роден е во тетовското село Теарце и уште од мали нозе тргнал по боженствениот пат и уште како младо момче заедно со татко му и чичко му се закалуѓериле во манастирот Хилендар на Света Гора, а претходно учел во верското училиште при манастирот Св. Пречиста во Кичево.

Во Хилендар го продолжил своето образование односно го надоградил, читајќи од неизмерно големата манастирска библиотека, полна со светоотечка литература, канонска литература, литургиска литература, но и доста учел и читал за јазиците. Така да можеме слободно да кажеме дека Пејчиновиќ бил доста учен човек за тогашни услови и што е најважно тој сакал своето знаење да го предава на народот, не сакал тоа што го знае да остане во него и да нема никаква полза од знаењето.

Секогаш после неделната богослужба на народот му држел поучителни слова за тоа како треба да се живее работи и како правилно да му се служи на Бога.

Покрај усмената дејност тој развил и богата книжевна дејност со неговите книги.

Прва негова книга е „Огледало“, потоа „Утешение грешним“, „Житие кнеза Лазара“ и неговата последна творба „Епитафот“ во кој на комично сатиричен начин си го раскажува својот живот, едноставно радувајќи се што ќе си замине од овој свет сметајќи го гробот за светлина, а не за темнина.

Во сите свои дела тој цврсто се држи до христијанската догма, до доброто, позитивното во животот, ако се читаат неговите дела ќе забележиме татковски совет без потсмев и руга, туку чиста добронамерност и ангелска смиреност.

Покрај неговите совети ние од личноста на дедо Кирил сме добиле и она најважното за нацијата за нас Македонците, а тоа се основите за македонскиот литературен јазик. Имено неговите дела се пишувани на македонски говори за прв пат дотогаш се отстапило од црковнословенскиот јазик и на историската сцена истапило нешто ново дотогаш невидено. А тоа тој го сторил од причина за да може локалното население полесно да го разбере светото писмо и божјиот збор.

Делата на дедо Кирил се огромни со преголемо значење за нас Македонците и ние ќе му се оддолжиме само ако ги употребиме неговите совети и се потрудиме никогаш  неговото дело да не го стигне забот на времето.