ОБЈАВЕНИ СЕ Е 33, 34 И 35 ЕПИЗОДА ОД СЕРИЈАТА „АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ НЕ БИЛЕ ГРЦИ“

Среда, 27 Ноември 2024

Среда, 20 Септември 2017

Деновиве на Youtube се поставени 33, 34 и 35 епизода од документарната серија „АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ НЕ БИЛЕ ГРЦИ“ (“THE ANCIENT MACEDONIANS WERE NOT GREEK”), чиј комплетен автор е Александар Донски. Серијата е во продукција на Lloyd Harrison Entertainment Group од Сиднеј, извршен продуцент на серијата е Џим Стефан, ко-продуцент е Горан Котев, а асоцијативен продуцент е Андрија Петревски, сите од Сиднеј. Текстот го читаат Бубе Донска и Стефо Нанцу. Во серијата ќе бидат претставени сведоштва од над педесет антички автори според кои античките Македонци не биле никакви „Грци“ како што тврди денешната грчка пропаганда. Авторот на серијата Александар Донски очекува оваа серија да ги разниша темелите на грчката историографија и пропаганда кога е во прашање античка Македонија.

Овие епизоди се посветени на сведоштвата од Павсанија (2 и 3 дел) и –Плутарх (1 дел).

Во својата Прва книга Павсанија ја пренесува и содржината на еден натпис во светилиштето посветено на божицата Атина итониска, кое се наоѓало недалеку од градот Атина. Пред да ја разгледаме содржината на овој натпис, да кажеме накратко нешто околу причините за неговото настанување. Од 278 до 275 година пред Христа со Македонија владеел епирскиот (молосијанскиот) хегемон Пир. Во текот на борбите околу власта во Македонија, несигурната состојба ја искористил Пир, кој бил крал на Епир. Две години владеел со поголем дел од Македонија. Потоа неговата војска била избркана од македонската војска на Лизимах (кој пред тоа исто така владеел со дел од Македонија). Инаку кралот Пир е познат по изразот „Пирова победа“ што настанал откако во една битка ги поразил Римјаните, но претрпел огромни загуби. Во битката против Македонците Пир успеал да заплени дел од нивното вооружување, како и дел од штитовите на Галите, кои се бореле како платеници во Македонската војска. Дел од запленетите галски штитови биле подарени на светилиштето посветено на божицата Атина итониска, додека запленетите македонските штитови Пир ги подарил на светилиштето посветено на Зевс. Во итониското светилиште имало и натпис во кој, меѓу другото, пишувало:

„Пир Молосијанецот ги остави овие штитови, запленети од силните Гали, како подарок на итониска Атина, отако претходно ја уништи војската на Антигон (Македонската војска, з.м.) (...).

Оттогаш овие штитови се овде, но штитовите на самите Македонци, тој ги посвети на додониски Зевс. И таму исто така има натпис кој гласи:

,Овие штитови порано ја покорија златната Азија и ги поробија Грците. А сега, без своите сопственици, лежат крај столбовите на храмот на Зевс како доказ за уништените самофалби на Македонија’“. (Pausanias, Description of Greece, 1, 13, 2).

Јасно е дека Грците во Пир (како Епирец и припадник на народот Молосјани) виделе свој сојузник заради тоа што успешно се борел против Македонците, под чие ропство тие тогаш се наоѓале. Очигледно дека и тој Грците ги сметал за свои сојузници штом ги подарил на нивните светилишта запленетите штитови од македонските војници и нивните сојузници. Во натписите од овие светилишта јасно е кажано дека тоа вооружување порано ги поробило Грците и ја уништило Азија, а сега, лежело беспомошно како доказ за поразот на Македонија.

Павсанија се навраќа и на состојбите во Атина и останатите грчки региони во времето пред и по владеењето на Филип и Александар Велики Македонски (IV век пред Христа). Познато е дека Грците биле окупирани од Филип по битката кај Херонеја, а по смрта на Александар кренале востание за да се ослободат од македонското ропство, кое било задушено. Во врска со овие настани Павсанија пишува:

„Катастрофата кај Херонеја била почеток за несреќите на сите Грци, а посебно за оние кои биле поробени затоа што биле слепи за опасноста што доаѓала од Македонија. Најголемиот дел од нивните градови Филип ги освоил... Извесно време Атињаните останале пасивни, посебно за време на владеењето на Филип и на неговиот наследник Александар. Но, кога по смртта на Александар, Македонците го избрале Аридеј за свој крал, а низ целата империја се јавила недоверба кон Антипатер, Атињаните помислиле дека не смее да се дозволи Грција засекогаш да остане под власта на Македонците, заради што почнале војна повикувајќи ги и другите да им се придружат.“(Pausanias, Description of Greece, 1,25,3).

Во продолжение читаме за описот и текот на ова грчко востание против Македонците.

Во Втората книга Павсанија пишувал за настаните околу Ахајската лига (за која подетаљно пишуваме кај записите од Плутарх). Пишувајќи за односите во оваа лига и влијанието на Македонците во нејзините внатрешни работи, Павсанија вели:

„Освен тоа, бидејќи сите Грци се плашеа од Македонците и од Антигон, кој беше старател на Филип, синот на Димитрија, тој ги наговори Сикијците, кои беа Дорци, да се придружат на Ахајската лига.“ (Pausanias, Description of Greece, 2,8,4).

Значи Антигон си поставувал свои луѓе во грчката Ахајска лига, заради тоа што бил свесен дека Грците се плашат од него и од Македонците. Потенцираме дека овде Павсанија пишува за "Грците" (како народ), а не одделно за Атињаните, Спартанците, Тебанците и другите нивни сонародници. Впрочем, такви се сите досегашни сведоштва што овде ги наведуваме.

Во Шестата книга Павсанија нуди доказ за тоа на колку високо ниво била македонската етничка свест среде античките Македонци. Да го проследиме и овој цитат:

„Во близина на Дамиск има статуа од некого, чие име не ми го кажаа, но тоа е Птолемеј синот на Лаг, кој ја приложил оваа статуа. Во натписот на неа Птолемеј себеси се нарекува Македонец, иако тогаш бил крал на Египет.“ (Pausanias, Description of Greece, 6,3,1).

И во Седмата книга Павсанија ја спомнува битката кај Херонеја помеѓу Македонците и Грците. Пишувајќи за Ахајците, тој вели:

„Од оние војни што се воделе подоцна од страна на Грците организирани во конфедерација, Ахајците учествувале во битката кај Херонеја против Македонците предводени од Филип. (Pausanias, Description of Greece, 7,6,5).

Следниот цитат доволно зборува за односот на Македонците кон Грците во нивните меѓусебни војни. Станува збор за востанието на Грците од Теба против Александар Велики Македонски, кое веќе го спомнавме. Еве како ова го опишува Павсанија:

„Теба била толку уништена од Александар што кога, по неколку години, Касандар ги вратил во неа нејзините граѓани, тие биле толку слаби што не можеле сами да опстанат. Атињаните, пак,.. никогаш не се совземале од војната со Македонците.“ (Pausanias, Description of Greece, 7,6,9).

Павсанија јасно ги издвојува Македонците од Грците и на друго место во својата Седма книга. Овде читаме:

„Кога Филип, синот на Димитрија, стана полнолетен, а Антигон бескрупулозно го превзеде владеењето над Македонците, тоа внесе страв во срцата на Грците.“ (Pausanias, Description of Greece, 7,7,5).

Во Деветтата книга (29,3) Павсанија потсетува дека деветте антички музи всушност биле македонски божества, востановени од Македонецот Пиер. Овде читаме:

„Пиер Македонецот, според чие име е наречена планината во Македонија, дошол во Теспија и ги востановил девете музи, на кои им ги ставил денешните имиња.“ (Повеќе детаљи околу тоа кои божества во антиката, кои денес неправедно се третирани како „грчки“, всушност биле македонски или биле создадени од други не-грчки народи, презентиравме во книгата „Античко-македонското наследство во денешната македонска нација - прв дел фолклорни елементи“).

Кога сме кај оваа тема ќе го спомнеме и гробот на митскиот пеач Орфеј за кој Павсанија напишал дека се наоѓал во Македонија. Во Деветтата книга (30, 7), читаме:

„Македонците кои живеат во областа под планината Пиерија и градот Диум велат дека токму овде Орфеј го завршил својот живот од рацете на жени. Одејќи од Диум по патот кон планината, на околу дваесет стадиуми, се доаѓа до столб со камена урна во која, според луѓето кои таму живеат, се наоѓаат коските на Орфеј.“

Во продолжение Павсанија пренесува необични и мистериозни случки што му ги раскажале луѓето таму, поврзани со гробот на Орфеј.

ПЛУТАРХ (I И II ВЕК ПО ХРИСТА)

Плутарх е уште еден старогрчки историчар со чии дела директно е засегната денешната грчка пропаганда. И тој на повеќе места јасно запишал дека античките Македонци не биле никакви „Грци“, туку посебен народ со сопствен јазик. Ќе направиме краток преглед на некои од овие сведоштва.

Плутарх се родил околу 46 година по Христа, а починал во 120 година. Се родил во Херонеја во Беотија, а се школувал во Атина. Се смета дека патувал во Египет и во Рим. Честопати престојувал во Атина, каде бил свештеник во познатиот храм во Делфи. Последните години од својот живот ги помнал во родната Херонеја. Тој бил близок до римската власт. Неговите дела генерално можат да се поделат во две групи. Првата група опфаќа есеи и дијалози. Овие трудови се опфатени под заедничкиот назив „Моралија“. Вториот дел од неговиот опус се однесува на историјата и истиот опфаќа биографии на познати личности од антиката. Овие дела денес претставуваат незаменлив историски извор за современите истражувачи. Повеќето свои дела Плутарх ги напишал околу 75 година.

Ќе почнеме со Биографијата за Александар Велики Македонски. Меѓутоа, бидејќи ова дело е преведено и објавено кај нас, сметаме дека е доволно познато, па од него нема да презентираме поголем број извадоци. Само ќе потсетиме на сведоштвото за посебноста на македонскиот јазик. Опишувајќи една расправија помеѓу Александар Македонски и еден негов пријател, Плутарх (глава 53) запишал:

„Александар... рипнал на нозе и почнал на македонски да ги довикува своите штитоносци, што беше знак за голема вознемиреност.“ (Плутарх: „Александар Македонски“, во превод на македонски, Скопје, 1994).

Ова сведоштво всушност се однесува на настанот кога Александар помислил дека животот му е загрозен од неговиот другар Клит со кого се расправале во пијана состојба. Во еден миг Александар помислил дека Клит сака да го нападне, па ги повикал своите телохранители (штитоношци) да го заштитат. Плутарх јасно пишува дека тој нив ги повикал на македонски јазик.

За да го објасниме значењето на ова сведоштво од Плутарх, потребно е прво да укажеме на неколку моменти. Познато е дека официјален јазик во Македонската империја (па и во војската) за време на македонската доминација бил јазикот коине. Тоа бил мешан јазик, создаден од елементи од извесен број јазици од народите кои биле во Македонската империја. Освен зборови од грчките дијалекти, во јазикот коине имало зборови и од македонскиот јазик, но и од други јазици. Овој јазик Александар го вовел заради практични причини. Веројатно тој бил свесен дека ќе наидел на голем проблем и отпор доколку се обидел сосила да го наметнува на разните народи во својата империја не многу познатиот македонски јазик.

Значи, коине бил еден вид мешан (заеднички) јазик, кој бил форсиран и подоцна од македонските династии како универзален јазик во земјите со кои владееле, исклучиво заради полесна комуникација помеѓу различните народи.

Денес научниците сметаат дека јазикот коине всушност бил еден вид есперанто во тоа време. Како илустрација за ова ќе го спомнеме пишувањето на д-р Чарлс Френсис Потер, кој инсистира на фактот дека јазикот коине не бил никаков „чист“ грчки јазик, туку дека бил еден вид есперанто - мешавина од повеќе тогашни јазици. Во врска со ова д-р Потер пишува:

„..Коине (мешавина од различни јазици)... настанал како резултат на освојувањата на Александар Македонски на тогашниот познат свет. Коине... бил заеднички или универзален јазик на тоа време, еден вид есперанто, што се употребувал во конверзацијата, во комерцијалата и во пишувањето со векови пред и по првиот век по Христа...“ (Dr Charles Francis Poter: "The Lost Years of Jesus Revealed"; A Fawcett Gold Medal Book, Published by Ballantine Books, 1962, 1958, CBS Publications, стр. 40).

Уште подециден е српскиот црковен историчар Веселиновиќ, кој во врска со карактерот на јазикот коине, уште во 1908 година, запишал:

„Јазикот коине треба да го разликуваме од стариот класичен грчки јазик. Тој бил создаден во времето на Александар Велики како заеднички јазик за сите народи во Македонското царство. Бил наречен и како: заеднички или Александриски дијалект, бидејќи главно се развивал во Александрија. На тој јазик било преведено Светото Писмо во времето на Птолемеј Филаделф...“ (С. М. Веселиновиќ: "Лекције из Светог Писма - Законске књиге Старог Завета", Београд, Нова штампарија Давидовиќ, Дечанска 14, 1908 год. стр. 17-18).

Значи, да заклучиме дека Александар со своите војсководители и војска (во која, иако доминирале Македонците, имало и голем број Грци, Тракијци, Евреи и припадници на други народи), официјално комуницирал на јазикот коине.

Но, кога во еден миг, помислил дека неговиот живот е во опасност, тој инстинктивно проговорил на својот мајчин јазик, т.е. на јазикот што најпрво го научил во животот и што најдобро го познавал, а тоа бил македонскиот јазик. Ваквото негово реагирање е целосно во склад со човековата психологија и сигурно дека така би реагирале голем број луѓе кога би се нашле во слична состојба. Неговата инстинктивна и миговна реакција, за време на која тој, така да се каже, практично немал време да размислува како да ја склопи реченицата за повикување помош на туѓиот јазик коине, и знаејќи дека неговите телохранители се исто така Македонци (факт е дека Александар во своето најблиско окружување имал пре-тежно Македонци), е недвосмислен доказ за тоа каков бил неговиот мајчин јазик.

Плутарх го спомнал посебниот македонски јазик и во својата Биографија за Марко Антоние. Познато е дека по смртта на Александар Велики Македонски неговата империја се распаднала, а со нејзините делови останале да владеат неговите врвни војсководители. Така, на пример, неговиот војсководител, другар од детството (а според некои извори и полубрат) Птолемеј Први останал да владее со Египет и некои околни земји. Тој ја основал династијата Птолемеи, која останала да владее со Египет и по неговата смрт. Најпознат потомок на оваа македонска династија е славната египетска кралица Клеопатра Седма. Во Биографијата за Марко Антоние, Плутарх посветува голем простор на ликот на Клеопатра. Притоа тој индиректно спомнува дека нејзиниот мајчин јазик бил македонскиот:

„Беше вистинско задоволство да се слуша звукот на нејзиниот глас со кој, како инструмент со многу жици, таа преоѓаше од еден јазик во друг, така што, имаше само неколку барбарски народи со кои разговараше преку преведувач, додека со поголемиот дел од нив таа директно разговараше. Такви беа: Етиопјаните, Троглодите, Евреите, Арапите, Сиријците, Медите, Партијците и многу други, чии јазици таа ги научи. Тоа беше уште поизненадувачко затоа што повеќето од нејзините предци кралеви одвај се мачеа да го научат египетскиот јазик, а некои од нив прилично го запоставија и македонскиот.“ ("Antony" by Plutarch, во превод на англиски од драматургот John Dryden, кој живеел од 1631 до 1700 год. Елeктронска верзија на овој превод на: http://classics.mit.edu/Plutarch/antonz. html).

Ова многу значајно сведоштво од Плутарх ни зборува дека мајчиниот јазик на Птолемеите бил токму македонскиот јазик. Гледаме дека, според Плутарх, некои од нив (веројатно поради политички причини) го запоставувале македонскиот јазик на сметка на заедничкиот јазик коине (за кој ќе пишуваме во продолжение). Но, Плутарх не пишува такво нешто и за Клеопатра, што значи дека таа си го задржала својот мајчин македонски јазик.

Плутарх пишува за посебниот македонски јазик и во својата Биографија за Евмен. Опишувајќи го појавувањето на Евмен пред македонските војници, Плутарх запишал:

„При првото видување на нивниот омилен генерал, војниците го поздравија на македонски јазик, заѕвечија со оружјето и со силни повици го предизвикаа непријателот да нападне, сметајќи дека тие се непобедливи додека тој беше на чело.

33 епизода може да се погледне на линкот:https://youtu.be/PKiIyNUjRkw

34 епизода може да се погледне на линкот:https://youtu.be/8T_ZtXO952s

35 епизода може да се погледне на линкотhttps://youtu.be/hVW1OuTQRkw