ОБЈАВЕНИ СЕ Е ПОСЛЕДНИТЕ 38, 39 И 40 ЕПИЗОДА ОД СЕРИЈАТА „АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ НЕ БИЛЕ ГРЦИ“

Среда, 27 Ноември 2024

Среда, 04 Октомври 2017

Деновиве на Youtube се поставени последните 38, 39 и 40 епизода од документарната серија „АНТИЧКИТЕ МАКЕДОНЦИ НЕ БИЛЕ ГРЦИ“ (“THE ANCIENT MACEDONIANS WERE NOT GREEK”), чиј комплетен автор е Александар Донски. Серијата е во продукција на Lloyd Harrison Entertainment Group од Сиднеј, извршен продуцент на серијата е Џим Стефан, ко-продуцент е Горан Котев, а асоцијативен продуцент е Андрија Петревски, сите од Сиднеј. Текстот го читаат Бубе Донска и Стефо Нанцу. Во серијата ќе бидат претставени сведоштва од над педесет антички автори според кои античките Македонци не биле никакви „Грци“ како што тврди денешната грчка пропаганда. Авторот на серијата Александар Донски очекува оваа серија да ги разниша темелите на грчката историографија и пропаганда кога е во прашање античка Македонија.

Овие епизоди се посветени на сведоштвата од Херодот и на јазикот на античките Македонци.

Херодот (Herodotus) се родил некаде околу 484 година пред Христа во Халикарнас (денешна Турција). Се смета дека во 457 година бил прогонет од таму затоа што учествувал во заговор против Персија (која тогаш владеела со Халикарнас). Пропатувал многу земји и оставил вредни записи за тамошните народи и култури. Извесно време престојувал во Атина, каде бил многу почитуван, а потоа заминал во една хеленска колонија во денешна јужна Италија. Остатокот од животот го посветил на пишување на своето обемно дело „Историја“, кое се смета за прво пообемно авторско прозно дело во историјата. Поради тоа Херодот се смета како основач на историографијата. Починал во 435 година пред Христа.

Извесен дел од својата „Историја“ Херодот посветил и на Македонија. Деталните описи што тој ги дава во врска со некои сегменти од тогашниот живот на Македонија, како што се: опис на живеалиштата во Македонија, детален опис на топонимијата, па дури и спомнување на некои видови езерски риби во Македонија и други слични поединости, претставуваат индиција за да се тврди дека Херодот и навистина престојувал во Македонија. Еден од најпознатите денешни научни авторитети за античка Македонија, американскиот професор д-р Еуген Борза смета дека податоците што ги наведува Херодот во врска со постарата историја на Македонија, самиот ги запишал за време на својот престој во нашата земја. (D-r Eugen Borza: "In the Shadows of Olympus, The Emergence of Macedon", Princeton Univercity Press, Princeton, New Jersey, ISBN 0-691-05549-1, USA, 1990).

Кога сме кај Херодот некои делови од неговата „Историја“ денес се користат од грчките и прогрчки настроените автори како „доказ“ дека античките Mакедонци (или барем владетелите од династијата на Аргеадите на која припаѓале Филип и Александар) наводно биле „Грци“. Еве еден од тие делови. Херодот пишува:

„Хелените... под водство на Дорус, синот на Хелен, се преселиле во областа на подножјето на Оса и Олимп, што се вика Хистеотис, но биле принудени да се повлечат од тој регион од Кадмејците, па под името Македни се преселиле близу Пинд. Но, оттаму уште еднаш биле преселени, од каде заминале за Дриоп, а од Дриоп навлегле во Пелопонез каде станале познати под името Дорци“.

Во овој пасус Херодот имплицира дека наводно Македонците биле ист народ со Дорците (едно од основните племиња од кои биле составени старите Грци). Меѓутоа, во продолжение Херодот си опонира самиот на себе, па одделно ги спомнува Македонците и Дорците како два посебни народа. Кога пишува за етничкото потекло на војниците кои учествувале во грчката флота во одбрана против Персија, тој одделно ги спомнува Македонците и Дорците. Овде читаме:

„Ова беа народите од кои се состоеше Грчката флота. Од Пелопонез беа: Лакадемонците со шест помали бродови, Коринтјаните со ист број како кај Артемизиум, Сикионците со петнаесет, Епидауријанците со десет, Троезијанците со пет и Хермионијанците со три. Сите тие беа Дорци и Македонци (освен оние од Хермионе), кои беа емигрирани од Еринеј, Пинд и Дриоп“.

Грчките и прогрчки настроените историчари користат уште една епизода од Херодот како поткрепа на своите ставови.Се работи за опис на состојбата кога пред решавачката битка помеѓу Персијанците и Грците, Александар Први Македонски (кралот на Македонија, владеел од 498 - 454 пред Христа) дошол во грчкиот камп за да ги извести Грците за местоположбата на Персијанците (иако пред тоа соработувал и со нив). Овде читаме:

„Александар, синот на Аминта, крал и водач на Македонците дојава на коњ во кампот на Атињаните и побара да зборува со генералите.“

Во продолжение читаме дека Александар им го кажал следното:

„Атињани... Ако не ја имав во голема мера во моето срце општата благосостојба на Грција, немаше да дојдам и да ви се обратам, но јас самиот сум Грк по потекло и не сакам да ја видам Грција како ја заменува слободата со ропство“.

Потоа почнал да им дава информации за Персијанците. На крајот рекол:

„Јас сум Александар од Македонија.“

Грчката историографија и пропаганда ги користи овие записи од Херодот да докажува пред светот дека Македонците биле „Грци“ или дека барем такви биле нивните кралеви. И навистина, на прв поглед изгледа така. Александар самиот си се прогласил за „Грк“, што значи дека сè е јасно.

Во врска со „грчкото“ потекло на Аргеадите (македонската династија на која припаѓале и Филип Втори и Александар Велики) Херодот го запишал и следното:

„Луѓето од ова семејство се Грци, потомци на Пердика како што самите се декларираат и тоа можам да го кажам во склад со моето сопствено знаење... Дека тие се такви, веќе е потврдено од оние кои учествувале на сегрчкото натпреварување во Олимпија. Кога Александар посакал да учествува на игрите и кога дошол во Олимпија, Грците го нападнале и сакале да го исклучат од натпреварите велејќи дека само Грци можат да се натпреваруваат, а не и барбари. Но, Александар им докажал дека е Аргивец, по што бил прогласен за Грк, па бил внесен во списокот на тркачи...“

На прв поглед се чини дека и овде се е јасно. Александар Први самиот себе си се прогласил за „Грк“ и затоа бил прифатен да учествува на грчките олимписки игри на кои било дозволено да учествуваат само Грци.

Но, ако се направи подлабока анализа на сите овие записи од Херодот, ќе се согледа дека работите не се сосема така едноставни како што на прв поглед изгледаат.

Најнапред ќе ја разгледаме изјавата на Александар дадена во грчкиот камп. Ќе го проанализираме историскиот контекст во кој била дадена оваа изјава.

Во тоа време се водела грчко-персиската војна во која моќната Персија војувала против исто така моќните обединети грчки сили. На чело на Македонија се наоѓал спомнатиот Александар Први Македонски. Тогаш Македонија била воено слаба и економски неразвиена држава. Таа се нашла среде оваа жестока војна помеѓу двете моќни завојувани страни, па Александар Први бил во речиси безизлезна состојба. И Персија и грчките сили можеле лесно да ја освојат слабата Македонија само доколку насетеле дека таа се приближува кон спротивната страна. Затоа Александар вложил огромни напори да ја зачува својата држава. Тој декларирал неутралност, но кришум им давал позитивни сигнали и на Персијанците и на Грците - само за да не ја гибаат Македонија. Така, на пример, својата сестра Гигеја ја дал за жена на персискиот војсководител Бубарес, а истовремено им давал доверливи информации и на Грците. Сепак, ноќта спроти решавачката битка кај Платеја (479 год. пред Христа) Александар отишол во грчкиот камп и децидно се ставил на страна на Грците давајќи им информации за местоположбата на Персијанците. Веројатно проценил дека Грците ќе ја добијат таа битка (па и целата војна), па затоа отишол во нивниот камп за ја придобие нивната наклоност (посебно за времињата што следувале по завршувањето на војната). Ете тогаш тој се претставил себеси како божемен „Грк“.

Ваквата теза за лажното прикажување на Александар како „Грк“ само за да ги придобие Грците да не ја гибаат Македонија откако ќе ги победат Персијанците, ја застапуваат повеќе современи историчари. Еден од нив е спомнатиот американски историчар д-р Еуген Борза. Во својата веќе спомната книга Борза со право поставува неколку прашања. Имено, тој прашува: ако Александар и навистина бил „Грк“, зарем Грците не би го знаеле тоа однапред? Зарем тие не знаеле дека македонската династија е „грчка“, та тој морал тоа да им го докажува? Напротив, тие тогаш сосема добро знаеле кои се нивни сонародници, а кои не (посебно во времето на војната со Персијанците, која всушност била меѓуетничка војна). Зошто имало потреба тој ним да им го потенцира своето наводно „грчко“ потекло? И зошто ниту еден Атињанин, Спартанец или друг вистински Грк никогаш пред останатите Грци не го докажувал своето грчко потекло?

Се поставува прашањето и зошто Грците отпрвин му забраниле на Александар Први да учествува на Олимписките игри прогласувајќи го за „барбарин“? Ако тој бил „Грк“ тие веднаш би го препознале својот „сонародник“, а не да го прогласуваат за „барбарин“ (човек кој не зборува грчки).

Борза во својата книга (стр. 112) пишува:

„Приказната на Херодот изобилува со премногу тешко разбирливи податоци, кои немаат никаква смисла“.

Откако прави анализа на нелогичностите во приказната на Херодот за наводното учество на Александар Први на Олимписките игри, Борза заклучува дека:

„Најдобро е оваа приказна да се игнорира. Оваа приказна е од иста категорија како приказната за Александар кај Платеја“.

На исто мислење се и историчарите Макан (Macan), Хау (How) и Велс (Wells). Спомнувајќи ги овие автори Борза пишува дека и тие сметале дека тврдењата за наводното себедекларирање на потомците на Пердика е „слаб доказ за нивното грчко потекло“.

Што се однесува до себедекларирањето на Александар како „Грк“ пред битката кај Платеја, Борза вели дека тој тоа го направил заради политички причини (кои веќе ги објаснивме), па во врска со тоа пишува:

„Инстистирањето дека Александар е Грк и потомок на Грци е во спротивност со самиот Херодот 7.130, кој ги спомнува Тесалијците како првите Грци кои потпаднале под персиска власт, со што Херодот потврдува дека Македонците биле негрчки народ.“

И понатаму:

„Обајцата Херодот и Тукидид ги третираат Македонците како странци, далечен народ што живеел вон границите на грчките градови-држави.“ (стр. 96).

Во продолжение Борза заклучува дека Александар себеси се декларирал како „Грк“ исклучиво за да се интегрира себеси во грчкиот свет по победата на Грците над Персија. Тој вели дека приказните за неговото грчко себедекларирање треба целосно да се игнорираат бидејќи претставувале изблик на неговата тогашна пропаганда, чија крајна цел, рековме, дека била да ја одржи својата слаба држава.

На исто мислење во врска со сторијата на Херодот е и познатиот американски историчар Питер Грин (Peter Green). Тој пишува:

„Се што всушност вели Херодот е дека самиот Александар го прикажал своето аргивско потекло преку крајно сомнителни тврдења...“

Грин пишува дека Александар бил признат како „Грк“, но тоа наишло на силно спротивставување од страна на Грците кои биле организатори на Олимписките игри (Peter Green"Classical Bearings", p.157).

Познатиот историчар Е. Бадијан дава слично толкување на сторијата на Херодот за наводното „грчко“ потекло на Аргеадите. Тој пишува дека влијателните Грци донеле тешка одлука да го признаат Александар како „Грк“, но дека заради тоа имало протести среде останатите учесници (Грци) на Олимписките игри:

„Имало жестоки протести од страна на другите учесници кои го одбиле учеството на Александар Први, нарекувајќи го барбарин...“ (Ernst Badian: "Studies in the History of Art Vol. 10: Macedonia and Greece in Late Classical Early Hellenistic Times").

Тој заклучува дека одлуката за учество на Олимписките игри од страна на Александар Први била политичка, а не фактичка, што значи дека Александар Први заради собирање политички поени себеси се претставил како „Грк“ (и притоа бил принуден да го „докажува“ таквото „свое“ потекло), по што (од страна грчките авторитети) бил признат за „Грк“ и му било дозволено да учествува на игрите, што пак, предизвикало силни протести кај останатите учесници - вистински Грци, кои се побуниле зошто на еден барбарин (не-Грк) му било дозволено да учествува заедно со нив. Бадијан потсетува дека подоцнежните антички историчари сосема јасно го определувале Александар Први како „Филхелен“ (за што во продолжение ќе пишуваме).

Слично пишува и германскиот историчар Улрих Вилкен:

"Александар Први Македонски чувствуваше симпатии кон Грците и сакаше да учествува на Олимписките игри, на кои само Хелените имаа пристап, но прво беше одбиен како барбарин, па мораше да го докажува педигрето на својот дом, Аргеада, на Тераклид Темен од Аргос, по што беше примен како натпреварувач. Оттогаш кралевите на Македонија имаа третман на Хелени, но, како и порано, така и потоа, нивниот народ беше сметан како барбарски". (Улрих Вилкен: "Александар Македонски", 1931 год., во превод на македонски, Скопје, 1988 г. стр. 54).

Значи, учеството на Олимписките игри на Александар Први воопшто не одело така лесно и било дозволено дури по неговото упорно инстистирање и тоа со строго ограничување, според кое, само македонските кралеви можеле да учествуваат на Олимписките игри, додека нивниот народ (Македонците) и натаму останале да бидат третирани како инаков народ (барбари).

Историчарот Артур Вајгал со право смета дека и на тогашните Грци им одговарало да го признаат Александар Први (но само него, а не и македонскиот народ!) како "Грк", заради тоа што Македонија им била потребна како евентуален сојузник против континуираната закана од моќната Персиска империја. (Подетално кај: Артур Вајгал: "Александар Македонски", во превод на македонски, Скопје,1992).

Ако ниту овие докази не се доволни, тогаш пак ќе го цитираме самиот Херодот. Додека тој од една страна пишува дека самиот Александар себеси се декларирал како „Грк“, од друга страна истиот тој Херодот (8.142) пишува дека Спартанците Грци го оквалификувале Александар Први како „недоверлив странец“.

Голем доказ за лажното претставување на Александар како „Грк“ е и фактот што тој од страна на Грците (откако им помогнал со информации да ги победат Персијанците) бил прогласен за „Филхелен“ (пријател, т.е. љубител на Грците), а таквите титули им се доделувале само на странци, т.е. не-Грци, кои правеле добри дела кон Грците.

Нам денес овие работи ни изгледаат не сосема разбирливи, но во тоа време тој морал така да се однесува за да ја зачува својата (во тоа време слаба) држава. И успеал во тоа. Ја зачувал Македонија, која по само неколку генерации, воено ги освоила и грчките територии целата Персија.

Да заклучиме дека и покрај контроверзните информации, сепак и кај Херодот се среќаваат јасни докази дека Македонците не биле Грци. Ова се гледа не само во неговото спомнување на Тесалијците (Грци) како прв грчки народ што Персијанците го освоиле (иако пред тоа тие поминале и низ Македонија, што значи дека Херодот не ги сметал Македонците за Грци), туку и во детерминирањето на Александар Први Македонски од страна на Спартанците како „недоверлив странец“.