На 11 Октомври 1941 година, борците од Првиот прилепски партизански одред го нападнаа бугарскиот полициски участок и телефонско-телеграфската мрежа во Прилеп, што го означи почетокот на организираното востание на македонскиот народ против бугарскиот, италијанскиот и германскиот окупатор за ослободување на земјата. Следниот ден, на 12 октомври, се огласија и партизаните од Кумановскиот одред

Всушност, 11 Октомври е продолжување на слободарските традиции на македонскиот слободољубив народ проникнати во Карпошовото, Разловечкото, во Кресненското и во Илинденското востание, но и во напорите за социјално и национално ослободување вложени во Балканските војни и во Првата светска војна.

Денот на востанието на Македонија или Ден на народното востание на македонскиот народ. 11 Октомври е денот кога започна борбата  против фашизмот, а со цел ослободување на македонскиот народ. Затоа со право се вели дека овој голем ден е важен меѓник во борбата за самобитност и самостојност на македонскиот народ.

Имено, со одлуката да пристапи кон антифашистичката коалиција Македонија застана на страната на прогресивното човештво, а против фашизмот како најтемна идеологија од современата историја и најсилна негација на општоцивилизациските и демократски вредности. Со тоа се потврди декам Македонците самостојно се изборија  за својата најзначајна слобода во неговата историја.

Во историските документи е забележано дека македонскиот народ самостојно се избори за својата слобода. Од првите партизански одреди кои ја почнаа борбата, Народно-ослободителната војска на Македонија на крајот од четиригодишната војна прерасна во добро организирана 110-илјадна армија со воени формации од највиок ранг како корпуси и дивизии. 

Методија Шаторов–Шарло и Методија Андонов-Ченто

За жал. за време на окупацијата фашистичките непријатели од Македонија интернираа околу 58.000 лица, покрај злосторствата што окупаторите ги вршеа врз недолжното цивилно македонско население, земјата претрпе и огромни економски и други штети.

Исто така, треба да се одбележи дека по Балканските војни 1912-1913 година, Бугарија, Грција и Србија извршиле оккупација на Македонија и геноцид врз македонскиот народ. Во армијата на овие оккупатори, биле мобилизирани околу 100.000 Македонци од зафатените делови на Македонија: Бугарија регрутирала 33.000, Грција 20.000 и Србија 53.000 Македонци. Мобилизираните Македонци, за жал, учествуваа во најкрвавите меѓусебни воени судири во текот на Балканските војни 1912-1913 година и Првата светска војна 1914-1918 година.

Ако Крушевската Република од 3 до 13 август 1903 година беше корона на Илинденското востание, Првото заседание на Антифашистичкото собрание на народното ослободување на Македонија одржано на 2 август 1944 година во манастирот Свети Отец Прохор Пчињски беше круна на македонското востание на Втората светска војна.

Манифестот на АСНОМ повика на ослободување и обединување на сите делови на етничка Македонија и на македонскиот народ, на етно-историските граници на Македонија. Македонскиот народ во Вардарскиот дел на Македонија, Втората светска војна ја заврши со околу 25.000 загинати борци и цивили. Вечна им слава на загинатите учесници во вооруженото антифашистичко и национално-ослободително востание на македонскиот народ. Посебна е славата и значење на првиот претседател на Македонија, Методија Андонов Ченто, родена на 17 август 1902 година во Прилеп

Исто така, треба да ја споменеме и дејноста на Методија Шаторов – Шарло и неговата национална програма за ослободување и обединување на Македонија уште пред да дојдат нацифашистите. На Петтата земска конференција на КПЈ одржана во октомври 1940 година кај Загреб, Шарло ги застапува ставовите за национално ослободување и обединување на македонскиот народ.

Тогаш зошто и покрај фактот дека и пред 11 октомври имало облици на организиран вооружен отпор, овој датум е избран за ден на народното востание во Македонија?

Затоа со право се вели дека 11 Oктомври е симбол на македонската борба за слобода. 11 Oктомври е денот кога повторно се поставени основите на македонската држава. Затоа, на денешните и на идните генерации е обврска  да ја чуваат Македонија: слободна, суверена, самостојна и независна.

Денес 11 Oктомври е државен празник на Македонија - Ден на народното востание, Ден на востанието на македонскиот народ. 

Могилата на непобедените во Прилеп 

Поради самиот факт дека се работи за голем настан од македонската историја, низ Република Македонија се организираат разни свечености и прослави. Традиционално се одржуваат свечени концерти. Повеќе делегации положуваат цвеќе на гробот на првиот претседател на Президиумот на АСНОМ, Методија Андонов-Ченто, во Паркот на Револуцијата во Прилеп и Скопје, како и на Спомен-костурницата на паднатите борци од народно-ослободителната борба во Куманово.

Во Прилеп секоја вечер спроти празникот се одржува традиционалниот импровизиран напад на градот како потсетување на историските настани од предвечерјето на 11 октомври 1941 година. Во Прилеп постои и Меморијален музеј „11 Октомври“ во кој се изложени неколку стотици фотографии и значајни документи од народно-ослободителната борба. Прилепскиот градски оркестар организира маршрута од центарот на градот кон Могилата на непобедените, каде покрај движечкиот оркестар се организира и спектакуларен огномет.

Посебна важност има и свечено положување цвеќе на Партизанските гробишта во Скопје од страна на повеќе делегации на Владата, на Собранието, на Претседателот на Македонија, на Главниот одбор на Сојузот на борци на Македонија, на делегации на Министерството за одбрана и Генералштабот на Македонската армија.

Празникот 11 Октомври се прославува не само во Република Македонија, туку и во целиот свет каде што живеат Македонци. Традиционална прослава има секоја година во македонските заедници, македонските православни цркви и црковни општини, друштва и асоцијации во Австралија, Канада, Соединетите Американски Држави, Европската Унија и во многу други земји ширум светот. Во голем број македонски средини секоја година се организираат прослави со богата културно-уметничка програма, каде настапуваат повеќе естрадни ѕвезди од дијаспората и од Македонија. Затоа, со праве се вели дек 11 Октомври е празник на сите Македонци во светот.

 Пишува: СЛАВЕ КАТИН