Тихомир Каранфилов

„Поставувајќи ги темелите на најстарото славјанско писмо, солунските браќа го издигнале јазикот на македонските Славјани во заеднички литературен јазик за сите Словени. На овој јазик произлезе чехословачката, словенечката, хрватската, српската, бугарската и руската литература, која се развивала во текот на неколку векови под знакот на кирилометодиевската книжевна традиција, одразувајќи го нејзиниот дух. нејзините идеи, стилски и јазични особености.“ - пишува македонскиот емигрант Димитар Томчев во текстот „Македонија и Славјанството“  објавено во списаниетона Македонскиотнаучен институт во Софија „Македонска мисъл“ во 1945 година 

Димитар Томчев е просветител и јавна личност од Македонија, активист на Сојузот на македонските иселенички организации во Бугарија. Роден е во градот Воден,Егејскиот дел на македонија. Во 1932 година се вклучил во Националниот комитет на Македонските братства. По државниот удар на 9 септември преминал во раководството на Македонскиот научен институт. На 10 јули 1945 година, наместо „Македонски преглед“ почна да се појавува списанието „Македонска мисъл“, каде главен уредник бил Јордан Анастасов и помошници Павел Делирадев и Димитар Томчев. 

По Втората светска војна и победа над фашизмот, македонската интилигенција во Бугарија ослободена од стегите на великобугарската политика, објавува текстови во кои се говори за историјата на македонски народ, за вековната борба за слобода и независност на македонскиот народ, за мекедонскиот јазик и т.н. Во 1945 година, Димитар Томчев како помошник уредник ќе објави во списанието „Македонска мисъл“ (кн. 1-2, год. 1, 1945 во Софија) текст под наслов „Македонија и Славјанството“, кој треба да го прочитаат сите оние кои го негираат македонскиот идентитет, јазик и култура. Во него Томчев меѓудругото ќе напише: 

„На 3 март годинава бугарскиот народ свечено, слободно и национално ја прослави 67-годишнината од ослободувањето на Бугарија. На овој ден пристигнаа видни претставници од сите славјанските земји да ја споделат радоста на бугарскиот народ и да ја истакнат свеста, оплодена со нови демократски идеи, за братска спогодба и единство на сите словенски народи, Македонија се чувствуваше особено среќна што за прв пат како слободна држава учествуваше во оваа величествена манифестација на славјанското братство и славјанската солидарност. Мора да се потсетиме во овој случај на фактот дека во втората половина на IX век во Македонија се раѓа идејата за духовна и културна заедница, за братско единство меѓу сите славјански народи. Утврдена вистина е дека светите Кирил и Методиј, родени во Солун, ја создале славјанската азбука и славјанското писмо. Тие совесно и со добра вештина ги преведуваат најпотребните црковни книги од грчки на славјански, покажувајќи не само разбирање, туку и чувство за звук, тип, синтаксички и вокабуларски карактеристики на славјанскиот говор. Работата на сеславјанските просветители и нивните ученици растеше, ја опфати и ја просветли цела Велика Моравија, во која беа вклучени чешки, лужички, полски, словенечки, словачки и хрватски земји. Семето на славјанското образование и култура го оплодило славјанското кнежевство Коцела-Блатенски - Панонија, помеѓу горниот Дунав, Драва и Мур... 

Учениците на солунските браќа, протерани од германското свештенство и нивните агенти, диригенти на германскиот империјализам, наиде на топло добредојде во Бугарија, каде што книжевното дело на Кирил и Методиј го достигна својот врв во 10 век. Во 11 век премина во Русија, во 12 век - во Србија, ги освои широките слоеви на народот и ги придружи на културните мочуришта на тогаш образованите народи. А познато е дека „горногерманската раса“ пишувала на германски дури во 16 век. Културниот подвиг на славјанските просветители беше вистинска револуција, бунт против предрасудите и заблудите на грчко-римските духовни власти, диригенти на византиизмот и германската освојувачка политика, кои го ускратија правото на славјанските народи да учат и се просветуваат на својот роден јазик и создаваат своја национална просфета и литература. Таа генијална идеја да се создаде славјанска народна култура, станала раководна мисла во еволуцијата на славјанското национално сознание, ги инспирираше славјанските народи во борбата против ропството. против криминалните асимилаторски барања на панелинизмот и германскиот империјализам за слободен национален, политички и културен развој, за заштита и зачувување на славјанската национална индивидуалност. 

Големиот културен подвиг на солунските браќа ја потврди идејата за славјанското братство, за вечно славјанско пријателство. 

Овој подвиг се открива како најзначајниот настан во политичката и културната историја на Југоисточна Европа. Нешто повеќе. Тој ги надминува тесните граници на племенското и станува дел од универзално значење. Затоа што преку него творците на славјанското писмо го осветија правото на секој народ, мал или голем, да создава сопствено образование и култура и да се развива врз основа на оние национални и морални вредности на кои е носител. 

Поставувајќи ги темелите на најстарото славјанско писмо, солунските браќа го издигнале јазикот на македонските Славјани во заеднички литературен јазик за сите Славјани. На овој јазик произлезе чехословачката, словенечката, хрватската, српската, бугарската и руската литература, која се развивала во текот на неколку векови под знакот на кирилометодиевската книжевна традиција, одразувајќи го нејзиниот дух. нејзините идеи, стилски и јазични особености.

На оваа книжевна основа, славјанскиот дух ги откри своите творечки моќи и создаде дела чие идеолошко и уметничко богатство се највредниот придонес во ризницата на светската култура.

Во оваа ситуација може да се објасни големиот интерес на истакнатите слависти и странски научници за најстарото славјанско писмо, родено во Македонија и создадено на македонски јазик. Овој класичен славјански јазик стана предмет на сеопфатно и темелно проучување и истражување во текот на развојот на славистиката. За него, за минатото и за животот во Македонија, голем интерес пројавија познатите современи советски академици: Н.С. Державин, Бернштајн и други. Овој интерес несомнено се должи на фактот што Македонија е лулка на славјанската просвета и култура и што нејзиниот јазик се отсликува во најстарите славјански пишани споменици кои датираат од 10 и 11 век. Тие се вреден извор за историското проучување на сите славјански јазици. Криејќи ги најстарите фонетски, морфолошки, синтаксички и лексички карактеристики, тие се од големо значење за славјанската и индоевропската компаративна лингвистика.

Славјанската азбука и славјанската писменост разбудиле чувства на национална гордост и восхит во душата на Климент Охридски, најпосветениот и најнадарениот ученик на солунските браќа Кирил и Методиј. Инспириран од големата културна работа на своите учители и познавајќи ги реалните услови на животот, тој напорно се трудел за духовниот, моралниот, културниот и економскиот развој на својот народ. Климент, „златниот“, како што го нарекуваат охриѓани, е првиот учител-просветен работник, првиот осведочен надарен оратор и писател во југозападна Македонија кон крајот на 9 век и почетокот на 10 век. Тој ја преработил глаголицата и ја составил т.н. Кирилица, на која денес пишуваат Македонците, Србите, Бугарите и Русите. Од големо значење е што Климент Охридски успеал да го основа во Охридско-преспанската регион првото и најстарото славјанско училиште, од каде излегоа 3500 учители и писатели, кои се распрснаа низ Македонија, Бугарија и Србија за да посеат славјанска просвета.

Македонија со право се гордее со своите големи синови: Кирил и Методиј и Климент Охридски, кои припаѓаат на целото Славјанство, бидејќи тие се жива врска, обединувачка алка меѓу сите славјански народи. Тие се знамето на борбата против првобитниот и најстрашниот непријател на славјанството - германскиот империјализам, борбата за славјанско братство, за слободен, културен и национален развој на сите славјански народи. Тие се симбол на напорите на славјанскиот творечки дух кон правдата, светлината и напредокот.“ 

(продолжува)