Тихомир Каранфилов : Димитар Томчев; Македонија даде значајни просветители, патриоти и писатели кои го следеле идеалот и заветите на кирилометодиевото книжевно дело!

Македонија со право се гордее со своите големи синови: Кирил и Методиј и Климент Охридски, кои му  припаѓаат на целото Славјанство, бидејќи се обединувачка алка меѓу сите славјански народи. Но, исто така, „Македонија може да се гордее не само со својата културна туку и со својата политичка историја. Во далечното и блиското минато таа водеше епски борби против сите угнетувачи, поробувачи и тирани. На неговите страници блескаат дела на подвизи и слава, на херојство и саможртва за слободата. На позадината на оваа крвава и нерамноправна борба се издвојуваат величествените слики на Гоце Делчев, Даме Груев, Пере Тошев, Јане Сандански, Димо х. Димов, Ѓорче Петров и други познати и непознати херои-творци на ВМР - Организација.“ - пишува Димитар Томчев во текстот „Македонија и Славјанството“  („Македонска мисъл“ кн.1-2,1945 г.)

Во 1945 година, македонскиот емигрант  во Софија Димитар Томчев како помошник уредник на списанието на Македонскиот научен институт во Софија  „Македонска мисъл“ (945) ќе објави текст под наслов „Македонија и Славјанството“, кој говори за личности со кои треба Македонија да се гордее. личности кои говорат за посебноста на Македонците, за посебноста на македонскиот идентитет, јазик и култура, но и за личности кои дале огромен приденос за славјанските народи.  Во ово текст Томчев меѓудругото вели:: 

„Македонија во својот историски развој доживеала вековно ропство, страшно духовно, политичко и економско угнетување. Речиси и да нема друга славјанска земја која издржала толку многу маки и страдања, која дала толку скапоцени жртви колку што е татковината на словенската култура. Тешките ропски удари, сепак, не ја скршија борбената волја на македонскиот народ. Неговиот копнеж за слобода никогаш не згасна... Македонија во петвековното ропство прва го крена знамето на борбата, организирано и сенародно, против „подмолниот фенер“ за родната црква и просвета, за мајчиниот јазик и мајчината книга. Таа даде значајни просветители, патриоти и писатели кои го следеле идеалот и заветите на кирилометодиевото книжевно дело.

Тие го будат националното чувство и свест во својот народ и го советуваат да ги зачува јазикот и народноста и да се грижи за развојот на мајчиното образование и литература. Нивната дејност е жив израз на духовните врски меѓу македонскиот, бугарскиот и српскиот народ. Во оваа насока работи Хр(истофор) Жефарович, роден во Дојран, во чија дејност чувствуваме будна свест за културна заедница и братство меѓу јужнославјанските народи.

Паиси Хилендарски е роден во Банско, Разлошко - најжесток и најпосветен патриот, вдахновен будител на бугарскиот и македонскиот народ, заколнат непријател на злобното грчко свештенство,кое е предводник на панелизмот. Тој се труди да го разбуди националното чувство и свест кај својот народ, да создаде од обесправениот роб слободен и просветлен граѓанин, кој ќе ги пишува перспективите на една светла иднина.

.... Во Банско е роден Неофит Рилски, истакнат народен учител, просветител, педагог и филолог. Тој одлично го владее грчкиот јазик и грчкото образование. Тоа, наместо да го попречува, дополнително го зајакнува неговото национално чувство и желбата да работи за духовна преродба и културно издигнување на својот народ... Не воодушевува со своите вистински, прогресивно-демократски идеи и принципи врз кои треба да се гради воспитно-образовната работа. Тој ги осудува и негира ќелиите училишта, нивниот образовен систем, нивните дидактички и методолошки принципи. Тој ги советувал своите сонародници наместо да градат цркви и манастири, да отвораат училишта и да издаваат учебници и прирачници. Училиштето мора да обезбеди практично и реално знаење, да ги подготвува учениците за живот, да создава јавни наставници и просветени граѓани. Тој го спроведе во пракса методот на меѓусебно учење и новите алатки за едукација на младите.

... Од Македонија дојдоа истакнати писатели: Јоаким Крчовски, роден во Кичево и Кирил Пејчиновиќ од тетовското село Теарце, кој пишувал книги во почетокот на 19 век за доброто на широките народни маси на „најпрост“ македонски јазик.

Од Струга се двајцата браќа Димитар и Константин Миладинови, големи патриоти кои жестоко се борат против грчкото свештенство и неговите агенти за правото на народот да учи и да се просветува на својот мајчин јазик. Тие ни оставија во аманет едно вредно и големо книжевно дело - збирка македонски народни песни, објавена во 1861 година во Загреб од хрватскиот владика Штросмаер. Овие песни ја откриваат душата на народот, неговите соништа и копнежи, поетските дострели и вредности на македонскиот народен творечки дух, високо ценети од истакнати слависти, поети и фолклористи.

Искра на чист патриотизам ја запали душата на Неделко Бојкикев, чие монашко име е Натанаил, истакнат народен преродбеник и писател, роден во зафрленото скопско село Кучевишта. Дипломирал на Кишињевската семинарија во Русија и се запишал како студент на Богословската академија. Во својата општествена и литературна дејност е инспириран од една мисла, од една желба - верно да му служи на својот народ и да работи за неговата духовна преродба и културен развој. За таа цел, тој успеа да воспостави големи врски со истакнати руски политичари и ниско свештенство и истакнати слависти од тоа време. Во Москва комуницира со големиот словенофил Погодин. Во Варшава се приклучил на кругот на полските слависти. Тој заминал во Прага, каде што се сретнал со Шафарик и Полатски. Се запознал и со познатите тогашни јужнослависти и духовни водачи: Словенецот Фр. Миклошиќ и Србинот Вук Караџиќ. Натанаил во овие средби и разговори со истакнати политички дејци и истакнати словенски лингвисти и етнографи покажа будна, јасна свест за славјанското братство, свест дека малата, измачена, но борбена Македонија е славјанска земја која припаѓа на големото семејство на славјански народи. од кого очекува помош и спас за својата татковина. Во 1874 година станал архиепископ, откако го зел тронот на Климент Охридски. По Берлинскиот конгрес, кога Македонија остана да ги влече синџирите на петвековното ропство. Натанаил мораше да го преземе водството во организираното народно движење за одбрана на слободата и правата на својата татковина, на која и ја посветил својата сила и живот.

Рајко Жензифоф е роден во Велес, дипломирал во Русија и бил предводник на руското влијание кај нас. Пишува песни во кои пее не само за својата татковина, туку и за пријателството меѓу славјанските народи. Од Охрид е Григор Парличев, талентиран поет на преродбата. Течно зборуваше грчки. Тој беше награден со ловоров венец на поетски конкурс во Атина.

Од Кукуш е талентираниот пролетерски поет Христо Смирненски. Тој ја доживеал маката на истераните деца од Егејска Македонија, каде што беснееја и сè уште беснеат мрачните реакционерни сили на големиот грчки шовинизам и фанатизам. Во братска Бугарија, Смирненски живеел на периферијата на Софија, меѓу широките слоеви на народот, чии болки и копнежи ги чувствува како свои.... Смирненски искрено го сака својот народ и најверно му служи.... Поттикнат од идеите на научниот социјализам, Смирненски пораснал и се етаблирал како надарен народен поет, чија работа ги одразува социјалните и револуционерните идеи на луѓето... Смирненски пееше за слобода и правда, за братство, еднаквост и мир меѓу народите.

Македонија му подари на славјанството и на целото цивилизирано човештво многу јавни личности, политичари и државници, многу интелектуалци кои се носители и проповедници на идејата за славјанска солидарност и славјанско братство.

Меѓу нив во поново време челно место завзема Димитар Благоев, роден во Костурско,  водечкиот организатор и идеолог на бугарските работници. Неговиот книжевен и научен опус е вреден придонес во ризницата не само на славјанската туку и на светската култура.

Димитар Влахов, роден во Кукуш, целиот свој живот го посветува на служба на татковината, верно и посветено служејќи. Идеолог на левицата во македонското револуционерно движење, се искачи на функцијата претседател на НОФ во Вардарска Македонија.

Од Штип е академик Тодор Павлов, марксистички филозоф, народен регент на ОФ Бугарија.

Боречка Македонија го роди исклучително талентираниот поет-револуционер Венко Марковски. Напиша огнени стихови на македонски, бугарски и српски јазик, проткаени со реалистичко-револуционерен и марксистички дух. Во својата општествена, политичка и литературна дејност тој е жива врска меѓу јужнославјанските народи. Поезијата на Венко Марковски се карактеризира со емотивност и динамичност и ги означува можностите и основите на едно дело чие идеолошко богатство и уметничка вредност ги надминуваат границите на временското и националното.

Македонија може да се гордее не само со својата културна туку и со својата политичка историја.

Во далечното и блиското минато таа водеше епски борби против сите угнетувачи, поробувачи и тирани. На неговите страници блескаат дела на подвизи и слава, на херојство и саможртва за слободата. На позадината на оваа крвава и нерамноправна борба се издвојуваат величествените слики на Гоце Делчев, Даме Груев, Пере Тошев, Јане Сандански, Димо х. Димов, Ѓорче Петров и други познати и непознати херои-творци на ВМР - Организација. Тие ја чувствуваа болката, копнежот, идеалите на широките народни маси, кои се наведнуваат под ударите на страшното политичко, економско и социјално угнетување. Тие ги чувствуваа општествени противречности и неправди и откриваат дека вистинското народно образование, вистинскиот напредок без политичка слобода, без економска и социјална еднаквост е незамисливо. Тие беа убедени дека владејачките политички и општествени сили нема доброволно да се откажат од своите позиции и права, па затоа не ја делеа идеологијата на просветителите или нивните методи на дејствување и борба. Тие го почувствуваа благотворното влијание на револуционерната демократија... и ја издигнаа масовната, сенародна и организирана револуција, како единствено и најефикасно средство со кое Македонија ќе го победи ропството и ќе го извојува своето духовно и политичко ослободување. Покажувајќи увид и политичка зрелост, тие ја проповедаа идејата за братска спогодба и соработка меѓу јужнославјанските народи. Херојски се бореа за правда и слобода, за братство, за мирен културен развој меѓу балканските народи. Дадоа скапи жртви за овој драг национален, племенски и универзален идеал.

Илинден, најсветлиот датум во политичката историја на Македонија, оваа крвава величествена епопеја, е израз на борбениот и неуништлив македонски дух, на идеализмот и несебичноста посветена на служењето на татковината, на триумфот на слободата над ропството, на правдата над неправдата. на вистината над лагата, на светлината над темнината и варварството. Илинденското востание беше задушено со оган и меч, но волјата на Македонија не беше скршена. Таа ја продолжи борбата со чудесна истрајност и непобедливо трпение против криминалните освојувања и асимилаторски барања на експанзионистичкиот империјализам на антинародните влади на балканските држави.“

(продолжува)