Среда, 02 Ноември 2022    PDF Печати Е-пошта
Ѓурчиновата сабја - Двобојот на Ѓурчин и Алија

kokale_freskaПостојат личности низ историјата, кои се светилници на своето време и кои преку својот живот ја испишуваат историјата на еден народ, едно племе. Таков е и Ѓурчин Кокале лазороскиот коџабашија-главатар, ктиторот на црквата во Лазорополе, заштитникот на христијаните, јунак над јунаците. Тој е човекот – ѕвездалија, чии што постапки и акции биле нашироко прифаќани од селаните лазоровци, а потоа и раскажувани и предавани од колено на колено за да не се заборават. Во овие преданија за јунаштвото на Ѓурчина, народот ја гледал надежта за својата слобода од под ропството, а него самиот го сметале за јунакот кој го претскажува доаѓањето на таа слобода. Како што минувале годините и нови генерации Мијаци – лазоровци се раѓале, на нив повторно и повторно во детството им ги раскажувале приказните за јунакот Ѓурчин кој јавал коњ голем како ламја, кој скокал „25 нози одеднуш и 55 на три поти“, кој фрлал камен од 10 оки 50 нозе, кој прескакал по 6 коњи, јунакот кој му ја „факнал“ главата на турчинот Алија.

За таков јунак се раскажувале и многу други преданија и легенди кои зборувале за неговата храброст, бестрашност и за христијанската доблест да биде заштитник на послабите и обесправените. И колку и да се прифаќаат денес со резерва овие преданија, сепак за едно имаме историска потврда, а тоа е двобојот што се случил меѓу Ѓурчина Кокале и турчинот Алија, како и за славната сабја со која била отсечена главата на зулумќарот.

Во 1826 година, тогашниот турски султан Махмуд II, со посебна наредба го укинал дотогаш озлогласениот јаничарски воен ред. Но, многумина од јаничарите, навикнати на пљачкосување, грабање и водење на војни, не можеле да се привикнат на фактот дека одеднаш тие не му се повеќе потребни на султанот. Многумина се одметнале, не признавајќи ниту една власт (Али Паша Јанински е еден од нив) и продолжиле да го тероризираат населението. Таков бил и случајот со одметнатиот јаничар Алија, кој во Солунскиот крај толку многу се осилил, што покрај зулумите и пљачкосувањата кои што ги вршел, барал во неговиот шатор да бидат праќани сите убави девојки од околијата. На многуте поплаки од населението, официјалната турска власт одговорила со тоа што преку својот официјален претставник во Солун Лобуд-паша (кој инаку му бил и личен пријател на Ѓурчина) јавно обзнанила дека се дава награда за оној кој ќе ја донесе главата на одметнатиот јаничар-злосторник. Во тоа време Ѓурчин Кокале во овој крај одел на зимување со своите овци, закупувајќи кшли (земја, ливада на која потоа се подигало трло кое служело за презимување на овците). Овие кшли тој најчесто ги закупувал од неговиот пријател поп Пулиз. Судбината сакала зулумќарот Алија еден ден да побара во неговиот шатор да дојде убавата ќерка на попот која според едни преданија се викала Анѓа. Сакајќи да му помогне на својот пријател, Ѓурчин ја засолнал убавата девојка во неговото трло. Кога за тоа разбрал Алија, се разлутил и веднаш тргнал кон Ѓурчиновото бачило за да ја грабне девојката. Ѓурчин, иако тогаш имал над 51 година, заради сопственото убедување, но и заради авторитетот што го имал меѓу населението, не доаѓало во предвид да ја пушти девојката во рацете на Алија. Двобојот бил неизбежен. Двајцата качени на своите коњи и со исукани мечови се втурнале во трк еден кон друг. Во налетот и од силината на ударот, мечот на Ѓурчина (кој бил пократок рамен меч со дршка во форма на крст) се скршил, а тој самиот паднал од коњот, но исто така при падот својот јатаган (закривена сабја) го испуштил и зулумќарот Алија.

Ѓурчин ја дофатил неговата сабјата и го победил Алија, отсекувајќи му ја главата. Отсечената глава Ѓурчин ја ставил во зобница и заедно со неговиот јатаган, коњот и ќемерот на Алија, во кој што имало многу пари опљачкани од народот, отишол кај Лобуд-паша во Солун, за да си ја побара наградата, која што била ветена за главата на Алија. Кога го видел Лобуд-паша својот пријател со главата на злосторникот не само што му ја исплатил награда, туку му го оставил неговиот јатаган, коњот и сите пари од ќемерот на Алија. Овие пари Ѓурчин не ги сакал за себе, сметајќи ги за „крвави пари“, туку му ги оставил на својот пријател попот Мартин Димкоски да бидат за црквата.

gurcinovata-sabja-1

Според д-р Александар Матковски овој двобој се одиграл меѓу селата Лубаново и Милово, Солунско.
Снаодливиот Ѓурчин овој настан подоцна го искористил да побара од Лобуд-паша да му обезбеди аудиенција кај султанот Махмуд II. Кога тоа на крајот и му било овозможено многу години подоцна (ферманите се издадени во 1838 година) и откако на султанот му го раскажал текот на двобојот и од него добил орден Ѓурчин од султанот побарал неколку работи:

- Дамудадеферман, сокојнепреченоќеможедасеизградицркватавоЛазорополе (инакуцркватавеќесеградела - нелегално);
- Побаралдозволазапостојаноносењенаоружје, какоидагозастапувасвојоткрајвоДебарскиотпокраинскимеџлис (собрание);
- ПобаралсопосебенфермандасерегулираатдавачкитенаМијацитеконтурскатадржава;

Сите овие работи султанот ги одобрил и му издал три фермани како потврда за тоа. Но, тука не е крајот на приказната за сабјата, која што откако Ѓурчин ја освоил од Алија, не се делел од неа се` до крајот на животот и која меѓу лазоровци била позната под името „Ѓурчинова сабја“. Со неа тој бил насликан и на фреска во лазороската црква. На сабјата/јатаган, покрај дршката, постои изгравиран натпис, кој порано бил исполнет со сребро.

gurcinovata-sabja-2Натписот е на турски јазик со арапски букви и (според д-р Александар Матковски) ја има следната содржина: „РаботанаХусеин, сопственикАлија. Требадасеиманожврака, аГосподвосрцето. Над натписот е годината 1218 по хиџра (тое е периодот од 23 април 1803 до 12 април 1804 година).

Ѓурчиновата сабја била сметана како селска реликвија, на која и се давале и одредени магиски својства. До 50-тите години на 20 век, оваа сабја се употребувала за лекување од уплав. Сабјата била полевана со вода, а на уплашениот му се давала водата како „лек“ да се испие. На тој начин всушност симболично се манифестирала Ѓурчиновата храброст која се воскреснувала во водата, која потоа се пиела, со што „се внесувала храброста во телото на уплашениот“.

Вториот случај, кој барал полевање на сабјата бил за да се олеснат претсмртните маки на оној кој што умирал. Всушност, овде магиско својство на сабјата била да ги „пресече“ врските со овоземниот свет.

Исто така, сабјата била полевана со вода и во мигот на породувањето на трудница, за да има лесен пород, а магиското својство било да се „пресечат“ породилните болки.
Ѓурчиновата сабја, по смртта на Ѓурчина Кокале, останала кај неговиот најмал син Аврам, бидејќи како најмлад останал да живее во куќата на Ѓурчина, која потоа ја наследил. (За сите други свои синови Ѓурчин изградил посебни куќи) Заедно со куќата ја наследил и сабјата. Кога Аврам починал, сабјата ја наследил неговиот син Ефрем (наречен Локе). Во премрежијата што ги носело времето тој во 1914/15 година се преселил да живее во Бугарија. Сабјата сакал да ја понесе со себе, но целото село станало и тоа не го дозволувало, зашто веќе ја сметале како селска реликвија. На крај, тој попуштил и морал да му ја остави на својот сосед Милан Китески. Тој сабјата ја чувал кај себе се` до Втората Светска Војна, кога и самиот морал да се исели од селото, оставајќи му ја сабјата на Цветко Дојчиноски, четврт по ред внук на Ѓурчина, од неговиот најстар син Дамјан (меѓу лазоровци попознати како Чанговци). И ден денес сабјата се чува во кругот на наследниците на ова семејство.

 

На прво место

News image

ОМД со конкретни предлози и договор со Претседателката Гордана Силјановска Давкова

Обединетата Македонска Дијаспора (ОМД) со гордост изве...

Историја

News image

Декларација на Македонскиот комитет од Канада - Торонто, 10 август 1988

ДЕКЛАРАЦИЈА НА  МАКЕДОНСКИОТ КОМИТЕТ ОД  КАНАДА ЗА ЧОВЕЧКИТЕ ПРАВА И СЛОБОДИ НА МАКЕДОНЦИТ...

Иселеници

News image

ПАРТИЈАТА „ВИНОЖИТО“ ОД ЛЕРИН И НЕЈЗИНАТА УЛОГА (18)

ДЕЛ ОД МОНОГРАФИЈАТА “СТИВ ПЉАКАС“ ОД СЛАВЕ КАТИН

Култура и туризам

News image

ЕРУСАЛИМ – МЕСТОТО НА ГРОБОТ НА ИСУС ХРИСТОС (14)

ДЕЛ ОД ПОСЕТИТЕ НА ГРАДОВИ ВО СВЕТОТ ВО ПУБЛИКАЦИЈАТА „СВЕТОТ НА ДЛАНКА“ НА СЛАВЕ КАТИН 

Фељтон

Your are currently browsing this site with Internet Explorer 6 (IE6).

Your current web browser must be updated to version 7 of Internet Explorer (IE7) to take advantage of all of template's capabilities.

Why should I upgrade to Internet Explorer 7? Microsoft has redesigned Internet Explorer from the ground up, with better security, new capabilities, and a whole new interface. Many changes resulted from the feedback of millions of users who tested prerelease versions of the new browser. The most compelling reason to upgrade is the improved security. The Internet of today is not the Internet of five years ago. There are dangers that simply didn't exist back in 2001, when Internet Explorer 6 was released to the world. Internet Explorer 7 makes surfing the web fundamentally safer by offering greater protection against viruses, spyware, and other online risks.

Get free downloads for Internet Explorer 7, including recommended updates as they become available. To download Internet Explorer 7 in the language of your choice, please visit the Internet Explorer 7 worldwide page.