ДЕЛ ОД МОНОГРАФИЈАТА „ЛУ  ВЛАШО - АМЕРИКАНСКИ СИН НА МАКЕДОНИЈА“

Во првиот дел од монографското дело под наслов „Прва генерација“ е забележано следното: Роден сум во Охајо. Но, моите родители дојдоа од Брезница, мало село во денешна Егејска Македонија. Татко ми, Зисо Влашо, веројатно никогаш претходно немал патувано подалеку од неговот село кога бил дете. Во тоа време, само да стигнеш до најблискиот град Лерин (Флорина), кој бил оддалечен некои 20 до 25 милји, требаше многу да патуваш на магаре или пешки. Така што дури и помислата да го преминеш океанот била застрашувачка. 

Сепак, тој дојде во САД во 1914 година, на возраст од 16 години, заедно со неговиот татко – мојот дедо, Ило, чие име го носам јас – и неговиот брат Кано, и резервирале пат до Њујорк. Тие престојувале кај роднини во Медисон, пред да се преселат во Синсинати и на крај во Кентон, Охајо, да најдат работа.

Дедо ми го заработил своето „богатство“ – колку што мислел дека му е потребно – во САД и се вратил во Брезница, но татко ми се вратил во 1928 година само да си најде невеста. И ја најде совршената невеста во Тина (Атина Кристоу) Малта. Се сеќавам дека мајка ми ни кажуваше дека таа не очекувала тој и неговото семејство да ја изберат бидејќи била премногу млада, имала само 17 години.

 Но, фамилијата Влашо дошла во посета и се било договорено. Во денешно време тоа може да звучи необично, но меѓу нив се разви вистинска љубов.

Татко ми се врати на работа во САД во 1930 година. Шест години подоцна, тој испрати абер да ја повлече и мајка ми и нивниот син, мојот постар брат, Стив.

 Оф, што не би дал да можам да седнам со татко ми, да се напијам една македонска ракија и да ја слушнам неговата приказна!

Што го натерало да си замине? Што го врати назад во САД? Зе мене голема непознаница – тој никогаш не зборуваше за тоа – но, верувам дека татко ми бил еден од многуте Македонци кои си заминале поради тоа што Грција го правела на нивната земја. Грција припои голем дел од Македонија, вклучувајќи го и родното село на татко ми, во 1914 година, по Првата Балканска војна. Тие започнале со етничко „чистење“, менувајќи ги имињата на луѓето и на селата, за тие да звучат и изгледаат грчки.

Ситуацијата само се влошувала. Грчката влада почнала да ја уништува историјата; палела книги и документи, уривала гробишта и ги менувала називите на градбите. Во средината на 1940-тите години, таа укинала државјанство на 44 000 македонски деца и ги депортирала во бегалски кампови надвор од земјата; дополнителната приказна во склоп на ова поглавје објаснува како фамилијата на татко ми, од тие причини, сега е раселена насекаде низ светот.

Дури и пасошот на мајка ми тогаш станал грчки. Билетот од трета класа за нејзиното патување во САД со бродот „Италија“ го имаше нејзиното сменето презиме, од Влашо, на грчка транкрипција Власас. Таа пристигна во Њујорк со син кој бил многу возбуден што ќе го види татка си.

Но, младиот Стив учел грчки јазик, не македонски јазик, во селското училиште, кое било под управа на грчката влада. Така, тој го поздрави татка си на грчки јазик. Мајка ми јасно се сеќаваше на тој момент.

„Јас не сум Грк!” татко ми одговори, навидум доста строго. Јас и мојата помлада сестра, никогаш не го научивме тој јазик. А мојот брат, никогаш повеќе нема да го зборува.

Во текот на нашето детство, нашите родители правеа отстапки за грчкиот јазик. Тие го зборуваа кога не сакаа ние, децата, да разбереме што кажуваат. И кога не носеа во црква за Велигден, најблиската православна црква во Кентон беше грчка. Така што таму и одевме – но само за Велигден.

Нашите родители имаа пријатели кои беа Грци – нашиот проблем беше со владата, не со луѓето – а мама и тато зборуваа на грчки јазик кога тие пријатели ни доаѓаа во посета. Моите родители не беа образовани, но зборуваа три јазици – македонски, грчки и англиски јазик.

Немавме фамилија во Кентон, така Македонската патриотска организација (МПО) беше таа која ги спојуваше сите за време на семејните настани. Одевме на специјални настани и пикници, можеби неколку пати во годината. Имаше доволно луѓе во областа Кентон, што се собираа околу 50 до 100 луѓе за секоја прослава.

Семејството Влашо во Брезница

Со нетрпение ги очекувавме прославите. Имаше игранки (вечеринки) со македонски свирачки групи. Не знаев баш добро да танцувам, но тоа беше време кога се дружевме со луѓе кои ни беа пријатели. Со години, се што знаев за Македонија како земја, беше МПО.

Сакам да им кажувам на луѓето дека сум пораснал на село, но тоа село од Македонија се пресели во Кентон, Охајо. Нашиот јазик беше македонски јазик. Зборувавме македонски цело време кога бевме дома. Никогаш не научив да читам на македонски, но се раскажуваа приказни и песните кои се пееја беа од селото. Јадевме македонски јадења до толку што еднаш се пожалив на мајка ми: „Зошто не можеме да јадеме нешто американско, како што прават сите други?“

Денес, се би дал мајка ми да е тука и да ми направи едно македонско јадење. Имавме манџи, звучи исто како италијанскиот збор за јадење. Но, тие беа различни, секакви. Еден ден имавме говедско месо со компири, или грав и слични работи. Децата од соседството не разбираа што е тоа и постојано не задеваа: „Зошто секогаш јадете манџа – немате ли ништо друго?“

Јадевме пита полнета со сирење, со спанаќ, со праз или кисела зелка. А за тоа имаше и добра причина; навистина заситуваше и не беше скапа. Јадевме пржени пиперки со домашен леб кој го правеше мајка ми. Алвата беше редок десерт бидејќи путерот и шеќерот беа многу скапи. Но, ми беше омилена. 

А и ракијата. Беше семејна традиција да се направи, како што беше македонска традиција да се пие. На есен татко ми секогаш правеше вино. Ќе позајмеше мелница, како преса, за низ неа да го истиска и испресува грозјето, за да направи ракија.

Ноќе, ќе отидевме до кај еден од соседите кој имаше тоа што јас го викам казан. Ќе се прикрадевме во темница за да го однесеме и никој да не нè види – можеа да не пријават за прекршување на законот за алкохолни пијалаци.

Казанот беше голем бакарен сад, голем колку едно буре за нафта, а капакот имаше една закривена цевка – луле, која излегуваше од него. Во него се вареше смесата од грозје и уште неколку состојки кои се ставаа во казанот, а кондензацијата излегуваше преку лулето. Течноста која излегуваше од лулето се ставаше во шишиња и се добиваше ракија. Не излегуваше многу – бевме среќни ако добиевме две до три шишиња.

Додека ја правевме нашата ракија, секој прозорец и секоја ролетна беше затворена во куќата. Каков показател! Ролетните на прозорците во нашата куќа никогаш не биле затворени во ниедно време.

Продолжува 

 Пишува: СЛАВЕ КАТИН