|
||||
| Ренесансата почнала од Македонија |
|
“Ренесансата во Европа започнува со фреската на Богородица во црквата Перивлепта, Охрид“.
Поглед на живописната Фиренца од Piazzale Michelangelo. Во позадината се гледаат катедралата Santa Maria del Fiore чија купола ја направил Брунолески, како и камбанаријата веднаш до неа дизајнирана и изградена од Ѓото Ренесанса – препород на уметноста и науката. Сите знаеме од каде почнал во раниот 15 век еден од најбогатите периоди во историјата на уметноста, кога земја како Италија се ослободила од феудалните окови, а збогатувањето на градовите Фиренца, Сиена, Венеција и Џенова овозможило брз развој на сите облици на културата која за разлика од порано почнала да станува сопственост на се` пошироките кругови. Во историјата на уметноста како предвесник на ренесансата се смета Ѓото (Giotto 1266-1337), уметникот кој успеал да ги надминевлијанијата на вкочанетата византиска иконографија толку присутна кај сликарите од 13 век и на човечкиот лик да му внесе живост и продуховеност. Доста често во книгите кои го покриваат овој период кој кај нас се поклопува со византиската уметност, се споменува и фреската “Оплакување на Христос” од црквата Св. Пантелејмон во Нерези (1164) како концепциско решение кое претходи на ренесансата, пред се` заради внесувањето на емоции кај личностите во сцената, нешто што се коси со каноните на византиската иконографија. Споредбата на генијалните но непознати нерешки мајстори со Ѓото, само по себе го наметнува прашањето на ренесансните елементи во ова сликарство.
Пред извесно време едни мои пријатели кои имаат можност малку повеќе да престојуваат во Франција, ми ја покажаа “L’art de la Méditerranée – Renaissances en Orient et en Occident, 1250-1490“, книгата на Тања Велманс (Tania Velmans) специјалист по византиска уметност и директор на истоимениот оддел во рамките на CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique). Оваа книга е прилично популарна и се продава во сите музеи и книжарници низ Франција, вклучувајќи го и Лувр. И немаше никогаш да го напишам овој пост доколку листајќи ја, на самиот почеток не ја забележав на цела страна фотографијата на “Успение на Богородица” од црквата “Св. Богородица Перивлепта” (1295). Под неа го пишуваше следниот текст – “Ренесансата во Европа започнува со фреската на Богородица во црквата Перивлепта, Охрид“. Би било пренагласено доколку кажам дека сум изненадена како до сега овој факт не сум го сретнала кај византиските историчари на уметноста, посебно домашните, во пишана форма, ниту пак сум слушнала или прочитала било каква релација на фреските од оваа наша позната црква со правец каков што е ренесансата јасно и гласно во јавноста. Според зборовите на мојот професор кој ми предаваше Византиска уметност на факултет и кој е одличен познавач на византиската уметност, академикот Цветан Грозданов, она што е карактеристично за фреско сликарство во Перивлепта е динамиката во композицијата, драматиката и реализмот. Фрескоживописот го извеле познатите зографи Михаил и Ефтихиј кои напуштајќи ги нормите на фреско сликарството дотогаш присутно во Византија почнале да творат на начин кој на фреските им оставиле свој карактеристичен печат. Но дали е тоа така?
Неверојатно е колку малку се познаваме. Tреба да вложиме напор и да почнеме да го вреднуваме она што го имаме како аманет од генерациите кои живееле и твореле на ова тло, бидејќи во меѓувреме поради спороста во конзервацијата и заштитата на иконите, дозволивме на Первивлепта да и се закани трајно уништување. За среќа, светот знае да го почитува и популаризира заедничкото културно наследство, а тоа вели дека: фреската “Успение на Пресвета Богородица” од црквата Пресвета Богородица Перивлепта (Охрид) е зачеток на еден правец кој во Европа ќе се вообличи дури после 2 века. Патувањето од истокот кон западот било споро. Да не дозволиме со исто темпо да се движи и нашата перцепција кон минатото! Објавено на 16 февруари 2010/ автор Археоблог Припремил: Димитровска Василка, магистер по археологија и основач на ХАЕМУС Твитер профил: @Arheoblog |
