НЕ ДОЗВОЛИВ НИЕДЕН МОЈ БОРЕЦ ДА ЗАГИНЕ!

Дедо Ристо Малов ја живее деветата деценија од својот живот. Иако годините си го направиле своето, тој се’ уште многу добро се сеќава на борбите во кои учествувал. Тој бил и на Албанскиот фронт за време на Грчко-италијанската војна, но и во Граѓанската војна. Роден е во село Сетина, Леринско, во далечната 1916 година.

Потсетувајќи се на минатите времиња, вели дека живеел скромен живот. Учел училиште на грчки јазик. Како дете, заедно со неговите другарчиња Македончиња, зборувале на македонски јазик. Дедо Ристо раскажува за случката кога некој офицер ги прашал каков е тој јазик на кој зборуваат, а кога децата му одговориле дека тоа е македонски, офицерот категорично им рекол: „Нема македонски јазик, тој е мешавина од бугарски и турски јазик“. Евоцирајќи спомени на војничките денови ја пееле песната која потекнува од 1821 година, а во која се зборувало за Македонија. За своето учество во Грчко-италијанската војна вели:

„На 28 октомври 1940 година на албанскиот фронт се судривме со Италијанците. Борбите се водеа во Курица, Елбасан... На албанскиот фронт загинаа осумина борци од нашето село. Всушност, од Сетина на албанскиот фрон имаше околу 50-60 луѓе. Кога завршија борбите на фронтот, од јуни 1941 година отидов во ЕЛАС. Во 1945 година во Варкиза имаше некој договор да го предадеме оружјето. Во 1946 година бев воен референт. Тогаш повторно почнавме да се организираме за Граѓанската војна“.

Во грчко-италијанската војна со него се борел и дедото на сегашниот македонски премиер Никола Груевски, Коле Груевски. Тој му бил роднина на нашиот соговорник Ристо Малов, кој во оваа прилика ни кажа и неколку збора за Коле Груевски.

„Коле и Павле Груевски беа двајца браќа. Тие ми беа роднини. Овие деца се прибраа кај нас. Постариот Павле подоцна замина за САД, а Коле остана во нашето семејство како наше дете. Со него седум години спиев во една постела. Беше добро дете, ме учеше да зборувам на грчки јазик. Заедно бевме и на Италијанскиот фронт. Тој таму загина“, посочува Малов.

Во селото Сетина грчката војска била до 1936 година, потоа повторно се вратила, а во 1945 година кога почнала Граѓанската војна се повлекла. Тогаш се формирала и ДАГ, која го продолжила дејството на ЕЛАС. Во 1946 година Малов бил воен референт, а неговата задача се состоела во тоа да ги собира младите од селото и да ги подготвува за Граѓанската војна. Од Сетина ги носеле во Албанија каде се подготвувале за борба. Во куќата на Коле Груевски во Сетина, која тој му ја отстапил на неговиот чичко, бил и главниот штаб на партизаните. 

„Во текот на целата војна најжестоките офанзиви се водеа на Грамос. Имаше борби на Вичо, Малимади, Костурско... Освен едно дете од мојот вод, кое беше рането, не дозволив да загине ниту еден од моите триесеттина борци, зашто знаев како да дејствуваме, бев добро војнички подготвен“, вели нашиот соговорник.

Кон крајот на војната Малов се разболел од жолтица. Бил пренесен во болница во Македонија.

„Прво дојдов во Прилеп, потоа во Козле, па на Матка... Се подготвувавме да се вратиме назад, но додека да се подготвиме, тоа го направи другата страна и ги ликвидираа нашите борци. Тогаш падна и Грамос“, вели Малов.

Во текот на војната грчките команданти, како што потенцира Ристо Малов, ништо не им ветувале во однос на нивните права.

„Тоа не е ваша работа, ќе видиме потоа, ни велеа. Повеќето не знаеја зошто се бориме. Од борците во ДАГ повеќето беа Македонци, а Грците не беа ниту десет отсто. Јас знаев зашто ние Македонците се боревме, за јазик, за школо, за црква. Но, за тоа не можеше да се дискутира, зашто Грците н# нарекуваа Бугари, 'славомакедонци', а можеа и да н# ликвидираат“.

Животниот пат го продолжил во Скопје, а неговата сопруга била во Свети Николе. Сепак, судбината ги споила во главниот град.

Од книгата Аргументи од црниот тефтер на жртвуваните

Жаклина МИТЕВСКА

Ташко Јованов