|
|
Извештај на рускиот конзул во Битола за насилствата и убиствата во Западна Македеонија (1875 и 1876 год.) |
“...Во извештајот од 4 минатиот октомви Nо 194 имав чест да му поднесам податоци на Вашето Превасходство за тоа дека стануваат многу пљачкања и убиства во реонот на довереното ми конзулство... положбата уште повеќе се влоши: убиствата на христијаните зачестија и зедоа многу пожесток и поодвратен карактер. Како и порано, турската власт ги остава престапите без гонење; ако ова се врши, муслиманите лесно се ослободуваат од затвор поради немање сведоци, кои често се повлекуваат да сведочат од страв да не им се одмазди ослободениот од судењето кој дава контра сведоци а муслимани, чии изјави се секогаш поправи пред шеријатот отколку изјавите на христијаните. Оваа несносна положба на рајата предизвика од половината на овој месец ноември испраќање телеграмии од страна на жителите од Прилеп и Охрид до великиот везир во кои овие, жалејќи се на својата незаштитеност, молат да им се стави крај на нивните страдања. Честото обраќање на роднините од убиените за заштита во нашето императоско конзулство не еднаш ме натерало да се обраќам кон Али-Саиб паша со пријателски приватни изјави дека е нужно да се преземат вистински мерки за намалување на ова зло што безмилосно ја измачува земјата. Но јас разбрав дека не ја наоѓам кај валијата онаа добра волја и енергија...Али-Саиб паша потполно се приспособи кон средината која го опкружува, составена од бегови што неретко ги кријат во своите чифлици убиј-ците, ги употребува сите свои усилби, не гнасејќи се од лаги само да не излезат надвор гласовите за она што станува внатре. Оваа апатија... на валијата за исполнување на неговите задолженија има карактер на несознателно попушптање на мохамеданците, особено е чудна сега предвид искажуваната добронамерност на централната влада кон рајата. Сето горекажано, а особено брзата потреба од надворешна заштита на сегашните христијани и нивната тврда вера во помошта на императорската влада ме гонат мене најучтиво да го претставам на Вашето Превасходство списокот на убиствата извршени од Турците над христијаните во текот на последниве 8 недели во доверениот ми реон. Во Битолска околија: 1. На 3 октомври близу с. Света бил отепан овчарот Васил со три куршуми од пушките на Турците Малик Хамза, Садик и Петах... 2. На 21 октомври во с. Крапа бил отепан христијанин...Малик во денот на извршеното убиство останал во Битола, го ослободило убиецот од гонење. 3, На 27 октомври бил отепан со куршум од пушпка и исечен на парчиња од Турчинот жител на с. Прибилци, младиот селанец од с. Сопотница, Силјан Велјанов. Абдула , испратен во затвор по жалбата на таткото на убиениот син сега се ослободи од судот по немање сведок за убиството...Мотив за овој престап бил што Силјан откажал да ми ги донесе штиците од Битола на Абдула. 4. и 5. На 3. ноември тројца Турци влегле во куќата на христијанинот во с. Врановци и му побарале пари... Се чуло пукање и старецот куршумот во главата го оставил на лице место мртов. Дотрчаниот на помош поголем син на несреќниот татко бил искасапен со јатаганот.... 6. Бившиот селски старешина, селанецот Ристе, бил отепан на 10 ноември близу с. Цапари од четворица Турци како одмазада за избирањето на полјакот христијанин на селото наместо муслимани. И ова убиство си помина без барање. ВоградПрилепинеговатаоколијастаналеовиетурскизлочини: 7. на 15 октомври Турчинот Керкаваса го убил во град Прилеп селанецот воденичар и не бил за тоа гонет. 8 и 9. Никаква судска истрага не презела турската власт и по повод крвавиот настан што станал во град Прилеп на 1 ноември овој месец, кога Турците пукале двапати со пушки на група христијани што излегувале од домот на својот роднина отка-ко се свршила свадбата. Притоа еден од христијаните паднал мртов, а другиот од раните умрел по ннеколку дена. Циничкиот однос на муслиманите кон животот на рајата и увереноста дека не ќе бидат накажани го објаснуваат ова убиство. 10. Селанецот од Црешнево,...не се жалел на турската власт за тоа што двајца Турци го опљчкале и го раниле на 31 октомври во својот сопствен дом; тој знае дека нема да најде правда во судот, а животот ќе го изложи на опасност, бидејќи тие луѓе бездруго ќе го убијат одмаздувајќи му се за поднесената жалба против нив. 11. Особено тежок впечаток на сите христијани оставила смртта на Божин Станков, 70-годишниот старец од с. Кривогаштани...На 11...ноември денски нападнале Турците на овој несреќник в шрума кога сечел дрва; му го откинакле јазикот; му ги изгореле со барут очите и...му ги извадиле џигерите. Се згрозил градот Битола кога чул за овие работи... Во градот Охрид и неговата околија христијаните паѓаат од куршумите и ножевите на Турците....Таква појава претставува по ред 12-тата смрт на Ефтим Ангелов отепан на 30 октомври во неговото лозје кога го берел грозјето. Очевидците на престапот го фатиле Турчинот убиец и и го дале на полицијата, која му ја вратила слободата. 13. На истиот 30 октомври Христо Веселин бил отепан во град Охрид пред вратите на својата куќа, а убиството оставено без истрага. 14. Исто така без трага поминала смртта на христијанинот, отепан на 28 октомври во с. Мешеишта. 15. На 29 октомври во с. Губавци бил отепан христијанин овчар. 16 и 17....убиството на два попа во Слатина, поп Ангеле од Слатина и поп Никола од Кичевска околија. Нивниото убиство станало на 1 ноември, а мотивот бил единствено фанатизмот на Турците против христијанските служители на олтарот. 18. и 19. На 18 ноемеври во с. Подгорци Турците отепале две жени, од кои на едната од нив и го расекле стомакот и и ја извадиле внатрешноста - случка што предизвикува ужас во околијата но не предизвикала кај турската власт желба за откривање на престапниците. ...20 и 21. Во с. Екши-Су, Леринска околија ...бил убиен од Турците еден христијанин, а жена му задавена. 22. Близу град Корча бил отепан синот на имашливиот овчар Пито. ...Карактеристична црта со која се одликуваа сите овие престапи се состои во тоа што не ги вршат разбојнички банди, одметници од општеството против кои ова општество презема и мерки за заштита и кои во овој крај ги нема. Во основата на карактерот на сегашниве убијци не се крие опака и расипана волја што ги раководи престапниците во Евроопа. Овиеособининаевропскиотпрестапниксезаменетиовдесоувереностанамуслиманинотвонадмоќностанадхристијаните, коиуштеодсвоетораѓањесеопределенидаодатвопеколотвокојколкупобргусеиспратат, толкуподоброза“правоверниот”. Оттукаициничниотодносконживототнахристијаниноткојодноссеразвивалијакнелподзаштитананеказнувањетонапрестапитепротиврајата. Неизбежна последица од тоа е што агентите на турската власт, не гледајќи понекогаш на европскиот надворешен сјај, бо длабочината на својата душа наполно ги делат погледите на своите едноверни христијани...” А.М. Селишцев, СлавјанскоенаселениевАлбании, Софија, 1931, стр.25-27; Љ. Лапе, Одбраните текстови..., II, стр. 188-192; |