„Една од најкарактеристичните црти на фашизмот и шовинизмот е освојувачката политика. Главен објект на бугарските фашисти и шовинисти била Македонија. “ – ќе напише Христо Калаиџиев во својата статија „Националната политика на Отечественофронтовска Бугарија“ објавена во „Македонска мисла“  орган на Македонскиот научен унститут (5. НАЦИОНАЛНАТА ПОЛИТИКА НА ОТЕЧЕСТВЕНОФРОНТОВСКА БЪЛГАРИЯ, Македонска мисъл. кн. 5-6, год. 1, 1946)

Христо Калајџиев (Ениџе-Вардарско, 28. Ⅷ 1886 – Софија, 26. Ⅳ 1964) е македонски револуционер, деец на македонското револуционерно движење и на Бугарската комунистичка партија (БКП). Во 1919 година бил член на БКП задолжен да дејствува меѓу македонската прогресивна емиграција и македонското население во Пиринскиот дел на Македонија. Бил апсен, затворан и интерниран во концентрациони логори. Постоењето на македонската нација го сметал за факт, но по Резолуцијата на ИБ во 1948 година, за да го избегне прогонот, се солидаризирал со големодржавната политика на БКП.

По воениот преврат на 9 септември 1944 година, кога комунистите ја превземаат власта во Бугарија Калајџиев го потпишал „Апелот до Македонците во Бугарија“. Потоа бил назначен за претседател на Сојузот на македонските културно-просветни организации и бил назначен за потпретседател на Македонскиот научен институт во Софија (МНИ). Во органот на МНИ тој ќе објави статија за „Националната политика на Отечественофронтовска Бугарија“ во која пишува за односите меѓу Бугарија и Македонија, како и на Софија кон Турското малцинство, Грците и Евреите во Бугарија. За поствоениот однос на Софија кон Македонците, како и другите малцинства во периодот од 1945 до 1948 година тој ќе напише:

„Националната политика на Отечественофронтовска Бугарија, а особено нејзината политика кон националните малцинства, суштински се разликува од онаа на фашистичко-шовинистичка Бугарија. Застанувајќи на теренот на еден здрав патриотизам, на одбраната на националната независност, Отечествениот фронт (понатаму во телстот - ОФ) ја отфрла секоја освојувачка политика, секој шовинизам, секоја расна идеологија и води енергична борба за искоренување на нивните остатоци во јавниот живот.

Националната политика на ОФ не е политика на борба против небугарските националности во земјата и против соседните народи за доминација, политика на раздор и војни со другите националности, туку политика на мир и разбирање со соседите. народи, политика на еднаквост со небугарските националности во Бугарија, политика која ја усогласува борбата за независност на бугарскиот народ со борбата на соседните народи за истата цел, политика која дава целосна слобода за културен натпревар на сите националности што ја населуваат Бугарија и соседните народи. Водејќи се од овие основни услови, може со сигурност да се тврди дека отечественофронтовска Бугарија е фактор на мирот, културата и националната правда на Балканот и бариера против раздорот, војните и аспирациите за хегемонија кај нив.

Применувајќи ги овие принципи во пракса, владата на ОФ го измени и продолжува да го менува образовниот и воспитниот систем во училиштата со цел да се бори против расистичката идеологија и да создаде еднопатриотско образование лишено од секаков шовинизам. Тој им даде целосно право на глас и право на избирање на сите изборни институти: парламент, општина, стопански организации, професионални организации итн., на сите националности што живеат во Бугарија. Достапноста до стопанскиот живот и стопанските добра е еднаков за сите во кругот на законите, еднакво валидни, исто така за сите. Вратите на сите образовни институции се отворени за сите млади без разлика на вера и националност. Сите народности можат да отворат секаков вид образовни институции, за кои не само што не се попречени, туку и финансиски се поддржани од државата. Сите религии имаат целосна слобода на изразување; пристапот до администрацијата исто така не е попречен.

По 9. IX. 944 година Законот за заштита на нацијата беше укинат; беше создаден закон за отстранување на последиците од овој фашистички закон, како и Закон за заштита на народната власт, во кој се предвидува строги казни за оние кои продолжуваат да сеат расна омраза....

А каква била политиката на фашистите по овие прашања во Бугарија?

Бугарските фашисти, се разбира, со ништо не се разликуваа од фашистите од целиот свет. Како и секаде, како и во Грција денес во однос на тамошните Македонци, тие, бугарските фашисти, преку малтретирање бараа да ги натераат небугарските националности, имено Турците и Евреите, да емигрираат, за да им ги одземат имотите за ништо, им поставија непроодни бариери за образованието и економскиот живот, ги третираа како пониска категорија во врска за оброците за храна, се обидоа да ги опкружат со презир од останатите народни маси, се обидоа, со еден збор, да создадат хомогена популација натопена со див шовинизам. И во процесот на постигнување на оваа цел, малцинствата мораа да останат необразовани и како погоден добиток за експлоатација.

Сето тоа, Отечественофронтовската власт го ликвидираше брзо речиси без остаток веќе во првите месеци по 9 септември. Да се ​​негира ова достигнување на демократијата во Бугарија, значи да се служи не на националната правда и демократија, туку да се тргува со другите, значи да се храни прикриениот фашизам, да се храни реакцијата, националните непријателства и да се трасираат патиштата кон националното ропство; тоа значи да се поткопаат темелите на новоосвоеното со толку многу труд, жртви и страдања од масите на народот, во текот на оваа војна и од демократските влади на големите сојузници.

Владата на ОФ живее со цврсто уверување дека ќе биде разбрана дури и од оние кои до сега не ја разбрале, поради интригите на разните реакционери, и ќе биде поддржана да продолжи со својата демократска работа за малцинските и националните прашања.

Бугарија и Македонија

Една од најкарактеристичните црти на фашизмот и шовинизмот е освојувачката политика. Главен објект на бугарските фашисти и шовинисти била Македонија.

Македонија, поради својата географска положба, опкружена со мали и млади балкански држави, беше примамлив плен за сите нив. Преку неа сакаа да создадат услови за нивен економски развој, преку нејзиното освојување секој од нив се обидуваа да создадат превласт и да обезбедат хегемонија на Балканот.

Бугарските шовинисти, како и другите на Балканот, цврсто и упорно настојуваа прашањето за ослободувањето на Македонија да го направат своја државна работа. Ако претходно со право Балканот беше третиран како вулкан од кој избиваа несогласувања и опасности од војни, тогаш дејството на овој вулкан се манифестираше на македонско тло. Во врска со македонското прашање и на македонско тло, освојувачките политики на балканските државници главно се бореа меѓу себе. Борбата меѓу балканската реакција и балканската демократија е тесно поврзана со истото.

Наспроти оваа турбулентна и освојувачка политика, политика на непријателство, судири, див шовинизам, војни и национално угнетување, се спротистави најнапред, најенергично  македонскиот народ, врз чиј грб се натрупаа несреќните последици од оваа политика и кој најмногу беше изложен на страдање.

Првиот сигнал за вооружена борба против оваа реакционерна, оваа фашистичка политика, последователно, првата пушка која пукна за едно демократско решавање на националното прашање во нив, беше дело на Македонците во Македонија. Наспроти оваа реакционерна освојувачка политика во однос на Македонија, македонскиот народ се спротивстави на нивната борба со барање за самостојно суштествување на Македонија, за македонска посебност надвор од националните рамки на другите националности на Балканот. За да го реализираат овој идеал, Македонците побараа сојузници во лицето на сите демократски и прогресивни сили на Балканот, за заедничка борба против шовинизмот и нивната освојувачка политика, за еден поинаков развој.

За одбрана на оваа позиција, Македонците обединети околу својата Внатрешна македонска револуционерна организација, предводена од Гоце Делчев, а потоа и од Јане Сандански, дадоа илјадници жртви од свои најдостојни синови во многубројните вооружени судири со вооружените чети испратени во Македонија од страна на бугарските, грчките и српските шовинистичка и реакционерни влади.

Околу оваа организација се собрал целиот македонски народ, без разлика на народноста и таа брзо се претворила во масовна народна организација, водач на македонскиот народ против експлоатацијата на турските чифликчии, против султанскиот апсолутизам, против провокациите на балканските шовинисти, за слободата на Македонија, за федерацијата на слободни балкански народи. Преку оваа организација македонскиот народ се ослободи од експлоатацијата на турските земјопоседници, ја зајакна својата македонска свест, го стави македонскиот проблем пред светот за решение, индиректно се појави во корист на балканските демократии, бранејќи се од надворешните барања на реакцијата; ги постави патеките за ново демократско решение на националниот проблем, решение кое ќе ги обедини балканските народи.

Има многу гревови на бугарските шовинисти и фашисти кон македонскиот народ, кон неговото дело за ослободување, кон демократскиот развој на Балканот. Започнуваат со почетокот на македонската борба за ослободување. Стремежот беше да се опседне  организацијата, да се ослабне, да се обезличи, да се прикаже македонското дело само како случај пред надворешниот свет. Веќе со формирањето на македонската организација во самата Македонија, бугарските шовинисти со луѓе од македонската емиграција, создале друг комитет во Софија, наречен Врховен, со задача тој да ја води борбата во Македонија. Во обидот да се наложи овој комитет, тие не застанува пред ништо. Се испратија чети во Македонија, за да делат мегдан и да водат вооружена борба со Внатрешната организација, се правеа востанија, немири во одделни маала, се со намера да предизвикаат турски репресалии, разбирајќи дека преку ова се тресат темелите на македонската борба, а со вревата што се крена во врска со ова, тие на надворешниот свет му нагласија дека македонското прашање е нивно прашање. Гледајќи ги делата на бугарските шовинисти, српските и грчките не задоцнија да се обидат да дојдат до терен преку вооружени чети. Поради тоа, Македонија се претвори во арена на вооружена борба меѓу бугарските, српските и грчките вооружени одреди и се на куп со македонската организација, која пак мораше да се бори со султановите вооружени сили.

Но, во средината на овие борби, бугарската, српската и грчката шовинистичка влада се согласија да војуваат со Турција врз основа на поделба на Македонија... Војната почна и заврши со поделба на Македонија. Првата светска војна го потврди овој исход на Балканската војна.

Македонците, иако по војните се распрснале меѓу трите балкански земји, ја продолжиле борбата. Во тој период, за разлика од минатото, тие веќе имаа моќни сокузници во лицето на демократските движења во Бугарија, а особено во лицето на работничките и земјоделските движења. Помеѓу второто и големата маса на емиграција во Бугарија, се повеќе се коваше единството во име на демократскиот развој, во тесна врска со што треба да се реши и македонското прашање во име на негирање на старите фактори и парализирање на нивните раздорничка национална политика. Започна големата борба меѓу фашизмот и демократијата и Бугарија. Во оваа борба убивањето на Македонците по улиците на бугарските градови било секојдневие. Убиени беа водачите Х. Димов, Георче Петров, Славчо Ковачев, сите соборци на Сандански и илјадници знајни и незнајни херои на Македонија. Преку парабола, бугарските фашисти сакаа да ја скршат секоја македонска мисла, секој македонско дело, да ги впрегнат македонските маси во нивното фашистичко и освојувачко дело.

ОФ стави крај на ова прашање. ОФ целосно ја негираше оваа криминална национална политика и преку народни судови им ја додели заслужената казна на нивните спроведители. За ОФ, политиката во однос на Македонија е политика само на македонскиот народ. Тој се однесе целосно благоналано кон новосоздадената македонска држава, федерален дел на Титова Југославија.... Во однос на Македонците во Бугарија, ОФ има јасен и цврст став: слобода на Македонците да се изразат како што се чувствуваат. И навистина, само по 6 септември, Македонците во Бугарија можат да ја откријат и проучуваат својата македонска историја таква каква што е, а не фалсификувана од великобугарските аспирации; да се пропагира и да се работи за идејата за македонската независност и засебност; да го воздигнат делото на нивните стари водачи; да зборува на јазикот на Делчев, Сандански и х. Димов, со еден збор, ОФ по македонското прашање ја усвои политиката на оние македонски дејци кои се бореа против освојувачката политика на бугарските фашисти.

За Отечественофронтовска Бугарија и Титова Југославија македонското прашање е решено и тоа така како што сакаше самиот македонски народ. Благодарение на овие две демократски влади, Македонија од јаболко на раздорот се претвори во обединувачка единица меѓу јужнославјанските народи. Пополнет е јазот меѓу Белград и Софија, меѓу македонскиот и бугарскиот народ, исчезна раната што ја труе јужнославјанската атмосфера, јужнословенската демократија, едно од најкомплексните прашања - националното прашање, создадена е цврста основа за мир и спокојство на Балканот.

Демократскиот став на ОФ Бугарија за македонското прашање е очигледен и неоспорен и ќе го одобри секој што навистина се грижи за националната правда, секој што сака националното прашање да престане да биде параван за освојување политика, секој што се грижи за мирот и спокојството на Балканот и сака да ги види балканските народи во просперитет.“

Подготвил: Т. Каранфилов

(продолжува)