ПИСМО НА УПРАВНИКОТ НА РУСКОТО ГЕНЕРАЛНО КОНЗУЛСТВО ВО СОЛУН ДО АМБАСАДОРОТ ВО ЦАРИГРАД: ТИЕ РАСПРАЌАЛЕ АГЕНТИ НИЗ ЗЕМЈАТА И ГО РАЗВИВАЛЕ КАЈ НАСЕЛЕНИЕТО ЧУВСТВОТО ЗА НЕЗАДОВОЛСТВО ОД ПОСТОЈНИОТ ПОРЕДОК И МУ НУДЕЛЕ ДА ГО СРУШАТ СО СИЛА

(14 јуни 1881 год.)

“...Оттогаш за таа влада ништо не се слушна. Таа како да пропадна во вечноста и спомените за неа ми останаа во паметта како за неуспешен обид на некои нивни политичари и агитатори.

И на 12 јуни оваа година одненадеж добив писмо од некаков барон Гундлаш, во коешто ми предлага да ми соопшти некои информации за Привремената ма­ке­дон­ска влада.

Потчинувајќи му се на стремежот на љубопитството, јас ја викнав кај себе оваа во секој случај несигурна личност, не толку со надеж за него­вите точни информации, колку за можноста да се запознаам со новиот тип политички шпион.

Пред мене се претстави мошне приличен млад човек, очевидно збркан од пре­зе­ме­ната намера.

Тој почна со препораките на својата личност што божем им е позната на грофорт Гат­цфељд и на Родиолински во Цариград, на нашето воено аташе во Пловдив, на ка­петанот Еку и на генерал аѓутантот во руска служба г. Глинка, на когошто му бил внук.

...јас побрзав да го предупредам дека ако дошол да бара материјални користи, тогаш може да не ми ги раскажува своите тајни и дека, од своја страна, самото негово обраќање кај мене ќе го зачувам во тајна.

На тоа баронот Гунтлаш ми одговори дека не му се потребни пари, туку дека сака само да се одмазди, да ги разобличи намерите на својот непријател Леонид Вулгарис, кај когошто бил тој секретар и кој божем го истерал од тоа место.

Потоа ми раскажа дека претставниците на привремената македонска влада  г. Си­мос, Вулгарис, Тико и др., откако го испратиле циркуларот во Солун, се упа­ти­ле во Пловдив, од каде што и ја воделе нелегалната работа.

Целата нивна дејност во последнава година се состоела во формирањето кол­ку што може повеќе разбојнички банди во Македонија. Со таква цел тие рас­пра­ќа­ле агенти низ земјата што на секакви начини го раз­ви­вале кај населението чув­ството за незадоволство од постојниот поредок и му нуделе да го срушат со си­ла.

Бандите се формиреале една по друга и се вооружувале со средствата на Прив­­­ремената влада, којашто божем имала и се уште има огромен ск­лад со оружје во Вар­на.

Немајќи можност да ја проверам вистинитоста на соопштеното, јас сум должен да му го потврдам на Вашето Превасходство фактот за вистинс­ко­то нам­но­жување на раз­бојништвото што постојано се пополнува од сел­ското население и се вооружува на на­чини што никому не му се познати.

Што се однесува за конечаната цел нашите настојувања на Прив­ре­ме­на­та вла­да, според зборовите на г. Гундлаш, таа се состои во и­сто­в­р­­емено движење на си­те разбојнички банди, во пожари, во експлозии на државните барутани, во оп­што револуционерно движење, во исте­ру­ва­ње на тур­ските власти итн.

Сето ова се претпоставува да се направи во текот на ова лето и Привремената вла­­да веќе ја пренесла овде својата резиденција, во Острово, бли­зу до Воден.

Симос, Таки и др. со своите приврзаници веќе поминале низ Солун, но Леонид Вул­га­­рис се уште се очекува, бидејќи задоцнил поради неговото ап­­сење од турс­ките влас­ти, од каде што сепак тој веќе успеал да избега.

Сигнал за општото движење ќе биде експлозијата на солунската ба­рут­на кула и за таа цел пристигнале овде неколку мрачни личности.

Баронот Гундлаш ми кажа уште многу други детали...

...Не придавајќи му полна верба на целово раскажување, јас, за секој слу­чај, сепак ги предупредив месните власти, со некои укажувања за прет­полаганиот развиток на ра­­ботите и тие го засилија речиси насекаде по­лицискиот надзор. Притоа реков дека си­­те овие информации ги имам до­биено со анонимно писмо и дека по секоја ве­ро­јат­ност се работи за не­која обична мистификација.

Истовремено, приложувајќи Ви го овде оригиналното писмо на баронот Гундлаш; имам чест најучтиво да го замолам Вашето Превасходство да наредите да ми се со­оп­шти мислењето на Германската амбасада за лич­носта на баронот, и ако тоа биде по­зи­тив­но, да ми дозволите да ис­пра­там во околината на Воден таен агент за наб­љу­ду­­вање на зло­на­мер­ниците што со своите злосторнички активности, по секоја ве­­ро­јат­ност, ќе го вовлечат во несреќа македонското христијанско на­се­ление што и без тоа не малку страда“.

 АВПР, ф: Политархив, оп.482, 1881, д.1124, лл. 188-191 с об. Б. Ристовски, Македонија и македонската нација..., стр 197-199;