Демир Капија или Железна Порта е мало градче во Македонија, во кое се наоѓа важна железничка станица и е непосредно пред познатата Демиркаписка клисура.На својот пат кон Егејското море реката Вардар кај Демир Капија влегува во Демеркаписката клисура која е долга 10 километри и излегува кај Удово, за да продолжи во широкото Солунско поле. Клисурата е најтесна кај Просек, а висините на стените изнесуваат до 200 метри. Од секогаш оваа клисура преставувала стратешко место бидејќи преставувал порта која го спречувала продорот на разни војски од север кон југ или обратно.Во текот на Првата светска војна, Демир капија добива значајна улога за завојуваните Централни сили и Антантата.

Павел Христов е роден 1874 г. во битолското село Цапари кое се наоѓа во подножјето на Баба планина.Тој бил одличен ученик. Завршил гимназија во  Лом во 1894 година и се вратил во Македонија како учител. Учителствувал во Прилеп,Битола,Кичево и други градови. Во првите години од неговата полнолетна младост ( 20-21г.) додека неговата родна земја се наоѓа под турско-османлиска власт, Павел Христов „под клетва“ во 1895 година активно се вклучува во редовите на Македонската  Револуционерна Организација (МРО).

ПИСМО ОД КОСТА ГРУПЧЕ И НАУМ ЕВРО ДО ПРЕТСТАВНИЦИТЕ НА ГОЛЕМИТЕ СИЛИ ВО ЦАРИГРАД: МАКЕДОНСКОТО НАСЕЛЕНИЕ ТРЕБА ДА МУ ОБЈАВИ НА СВЕТОТ ДЕКА Е ПОСЕБЕН НАРОД, СО ПОСЕБНА ИСТОРИЈА, НАРАВИ И ОБИЧАИ. МАКЕДОНИЈА ИМ ОСТАНУВА НА МАКЕДОНЦИТЕ-(1887 год.)

Договор меѓу  српскиот  Министер за Надворешни работи и Г. Спиридон Гопчевиќ  за издавање книга за Стара Србија и Македонија „во која ќе му изнесе на светот  да види дека тие земји  навистина се српски“

ГОВОР НА ГРИГОР ПРЛИЧЕВ  ПРЕД УЧИТЕЛИТЕ ВО СОЛУНСКАТА ГИМНАЗИЈА СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈА (1885  год.)

СОЛУН  ЌЕ ПРОИЗВЕДЕ УШТЕ МНОГУ КИРИЛОВЦИ И МЕТОДИЕВЦИ КОИ ЌЕ ГО ПРОСЛАВАТ МАКЕДОНСКОТО ИМЕ

„Башибозукот со помош на српските комити за време на Втората балканска војна ги изгореа селата: Хурија, Бања, Будур Чифлик, Дрен, Барово, Џидимирци, Калањево, Патрик и градот Неготино. Во Неготино убија повеќе од 500 граѓани, а во селата Прждево 17, во Долна Драчевица 8, Бања 22, Будур Чифлик 8, Дрен 7. Копришница 6, Бохула 2, Вешје 4, Долни Дисан 12 и Курија 15 души." -  пишува тиквешкиот свештеник Димитар Георгиев во својот дневник за масакрот извршен од српските власти по задушувањето на Тиквешкото востание.

“Во месец мај оваа год. Друштвото Св. Сава ми опредложи работа и борба против бугаризмот во јужните предели на српска Македонија. Јас , како родољуб, радо го примив предлогот и истиот месец тргнав  во Прилеп со главата в торба. Со мене беше и некој доктор Правица со жената, за кого јас не знам ништо....

Некогашниот учесник во Граѓанската војна во Грција, Ламбе Миовски, е роден во село Косинец, Костурско, каде ги минал детските денови и каде завршил основно училиште на грчки јазик. Тој вели дека до 1936 година во Грција се зборувало, се играло и се пеело на македонски јазик. Но, кога на власт дошла Метаксасовата диктатура почнал теророт врз оние кои зборувале македонски јазик. Под прозорците стоеле џандарите и наслушувале кој зборува на македонски, за што потоа им следувале казни. Дури било забрането и на добитокот да му се обраќаат на македонски јазик. Миовски раскажува дека во селото имало касарна, бидејќи тоа се наоѓало во близина на границата. Во касарната ги носеле оние кои зборувале на својот мајчин македонски јазик и таму ги тепале. Таква судбина доживеало и едно седумнаесетгодишно момче. Од тепањето му се влошило здравјето, поради што детето дома го чувале врзано. Подоцна било земено како војник, но од војната не се вратило.

Бидејќи на 27 м.м. со П Но 177 имав честа да ви ги пратам првите белешки... за борбата во прилепската црковна општина, како што дознав од г. Шпиро Копривица ...што е работено со попот Спасе Игуменов, кој со  г. Ш. Копривица дошол да се жа-ли на Патријаршијата на бугарските егзархиски интриги во Македонија. ...

Во епохата на империјализмот националноослободителните движења претставувале посебен феномен. Според В. И. Ленин во епохата на империјализмот се засилиле стремежите за потчинување на слабите народи, кое од своја страна претставувало нов фактор во заострувањето на националното угнетување. Сето тоа било вклопено и опфатено во вителот на големата борба на империјалистичките сили за разделба на светот. Во таков сооднос се наоѓало и македонското прашање. Неговиот натамошен развиток бил зависен од политиката на империјалистичките држави.